مناسبات ايران و عثماني در دوره محمدعلي شاه قاجار (حك. 1324-1327)

Relations of Iran and Ottoman in Mohammad Ali Shah Qajar period (1324-1327)

مناسبات ايران و عثماني از زمان پيروزي تيمور گوركاني بر بايزيد اول، پادشاه عثماني در نبرد آنقره به سال 804 آغاز شده‌بود. اين مناسبات با آميزه‌اي از جنگ و صلح تا پايان سلسله قاجارها استمرار يافت. با توجه به فعل و انفعالات سياسي و اجتماعي جديد در هر دو كشور، چندان به مناسبات ايران و عثماني در دوره محمدعلي‌شاه قاجار پرداخته نشده‌است. از اين رو اين جستار با روشي توصيفي ـ تحليلي و با تكيه بر اسناد و شواهد تاريخي، درصدد پاسخ­گويي به اين سؤال است كه مناسبات ايران و عثماني در دوره محمدعلي شاه قاجار چگونه بوده و چه پيامدهايي به دنبال داشته است؟ يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه عثماني‌ها با تحريك كردها و نسطوري‌ها در نواحي سرحدي، أخذ عوارض غيرقانوني از ايرانيان مقيم عتبات، تحقير زائران ايراني و اعمال محدوديت‌ها براي آنان، به مناسبات خصمانۀ خود عليه دولت ايران دامن زدند. با وجود برخي تلاش‌هاي دولتمردان ايراني براي ممانعت از دست‌اندازي عثماني‌ها و حتي لشكركشي عليه آنان، سرانجام اختلافات و بي‌ثباتي اوضاع داخلي كشور، سهل‌انگاري‌هاي محمدعلي شاه و رويارويي‌هاي وي با مشروطه‌طلبان، موجب شد تا مواضع دولت ايران در برابر عثماني‌ها سودي نبخشد. در نهايت با دخالت روس و انگليس، مشكلات مرزي ايران جهت تعيين قطعي مرزها، به كميسيون مشترك ايران و عثماني موكول شد.

Iran and Ottoman relations had started from the victory of Timūr Gurkānī on Bayezid I, the Ottoman king, in the battle of Ankara in 804. These relations continued with a mixture of peace and war until the end of the Qajar dynasty. The relations between Iran and the Ottoman during the Mohammad Ali Shah Qajar period have not been much considered due to the new political and social interactions in both countries. Therefore, this research through a descriptive-analytical method and relying on historical documents seek to answer the questions of what were the relations between Iran and the Ottoman in the Mohammad Ali Shah Qajar period and what consequences it had. Findings indicate that the Ottomans increased their hostility against the Iranian government by inciting the Kurds and Nestorians in border areas, taking illegal taxes from Iranians living in the holy shrines, humiliating Iranian pilgrims, and imposing restrictions on them. Despite some attempts by the Iranian government to prevent the Ottomans encroachment and even leading military troops against them, the internal conflicts and instability, Mohammad Ali Shah negligence and his confrontations with the constitutionalists, caused no benefit for the Iranian government's position against the Ottomans. Finally, with Russian and British interventions, Iran’s border problems were postponed to the joint Iranian-Ottoman commission to determine the definite borders.