نقش عقل در حجيت خبر واحد

مباني حجيت خبر واحد به عنوان يكي از اركان استنباط و اجتهاد فقه شيعي عرصه‌اي مشترك بين علم حديث و دانش اصول فقه است. از جمله مستندات مهم اعتبار اخبار آحاد كه برخلاف ساير ادله تا حدود زيادي مورد اتفاق است، دلالت عقل برحجيبت آن است، از آنجا كه اين مطلب از ناحيه سه ديدگاه مختلف حديثي، اخباري و اصولي مورد توجه قرار گرفته،‌ دست‌يابي به گفتمان مشترك بين ايشان را سخت مي‌نمايد. نظريّه طرفداران اعتبار عقلي اخبار آحاد، به هر دو معناي آن يعني قرائت شيخ طوسي مبني بر قرينه‌گي عقل و قرائت محقق حلّي كه مصلحت عقليه را مستند اعتبار عقلي مي‌شناسد، پس از ايشان به خصوص ميان متأخران دچار قبض و بسط فراوان گرديد و بين متأخران و معاصران در قالب سه نظريه علم اجمالي به صدور اخبار آحاد و تاكيد بر عمل وفق اين اخبار به اقتضاي منجزيّت علم اجمالي، نظريه لابديّت فاضل توني مبني بر ناگزير بودن از استناد به خبر واحد براي حفظ تكاليف و احكام و نظريّه تمسك به ظنون شيخ محمدتقي اصفهاني كه با توجه به انسداد باب علم و عدم امكان تحصيل حكم قطعي از يك سو و ضرورت عمل به تكاليف از ديگر سو الزام عمل به خبر واحد را لازم دانسته است. پس از نقد و بررسي هر سه نظريّه ديدگاه شهيد سيدمحمد باقر صدر و سيدمحمدكاظم يزدي مبني بر اعتبار عقلي خبر واحد در صروت نبود منع عقلي مستدل گرديده است.