معناشناسي «سلطان» در قرآن با تأكيد بر روابط همنشيني و جانشيني

يكي از واژگان پراهمّيت در حوزۀ علوم قرآني كلمۀ »سلطان « است. بيشتر دانشمندان معتقدند كه در قرآن به‌جاي كلمۀ »معجزه « از واژه هاي »آيه، بيّنه، برهان و سلطان « استفاده شده است. امّا تاكنون هيچكس مصداق اين الفاظ را مشخص نكرده است، بگونه اي كه اگر سوال شود سلطان چه نوع معجزه اي است كسي نمي تواند به آن پاسخ دهد؟ در تفاسير نيز اغلب اين كلمه را به معناي حجّت و دليل معنا كرده اند. اهمّيت موضوع از آنجا دوچندان مي شود كه درمورد اصالت، ريشۀ لغوي و معناي اين كلمه نيز اتّفاق نظر وجود ندارد. يكي از علومي كه توسّط آن مي توان به اين مهم رسيدگي كرد، معناشناسي است. در اين علم تحوّلات معنايي واژگان در گذر زمان و درون متن براساس روابط همنشيني و جانشيني بررسي مي شود. در اين مقاله كلمۀ »سلطان « در سه حوزۀ معنايي مختلف؛ »حكومت سياسي، حجّت و برهان، معجزه « مورد بررسي قرار گرفته است و در نهايت معناي اصلي/ لغت نامه اي كه براي آن درنظر گرفته شد عبارت است از: »مانعي مسلّط بر ديگران است، كه آن ها را از مقصودشان منصرف گرداند « و معناهاي نسبي كه بر اساس آن معناي اصلي در دستگاه معناشناسي قرآن براي سلطان بدست آمدند، عبارتند از: شكافته شدن دريا توسّط حضرت موسي(ع) داشتن عذر موجّه يا سند معتبر قدرت و استطاعتي كه انسان بر مايملكش دارد قدرت و اختياري كه وليّ دمِ مقتول براي كشتن قاتل دارد.