واكاوي ابعاد تمثيلي معجزات انبيا (عليهم‌السلام) و پيامد آن در تفسير المنار

در تفسير المنار برخي آيات قرآن بر تمثيل حمل شده است. در باور عبده حوادث طبيعي براي بيان حقيقت‌هاي متعالي به عنوان تمثيل آورده شده‌ و هر سخن و كاري كه به كسي به صورت نامتعارف نسبت يابد، به شيوه تمثيلي است. به نظر عبده اصل در پديده‌هاي عالم به وجود آمدن از طريق علت ها ي معمولي است و هر چيزي كه از وقوع پديده اي برخلاف اين نظام خبر دهد اصل بر كذب بودن آن است. وي دايره وقوع معجزه را بسيار محدود و منوط به نص صريح قرآن مي‌داند. از اين‌رو عبده اگر ظاهر آيه را با تحليل عقلي خود سازگار نبيند آن را تأويل برده و يا بر تمثيل حمل مي‌كند مانند مسخ متخلفان بني‌اسرائيل، مرگ و زنده شدن دسته جمعي هزاران نفر، معجزه مردن و زنده شدن يكي از انبيا و قرباني كردن چهار پرنده توسط حضرت ابراهيم(ع). اين مقاله به روش كتابخانه اي و با هدف واكاوي ابعاد تمثيلي معجزات پيامبران (عليهم‌السلام) و پيامد آن، پس از ذكر مباني مفسران المنار در تفسير تمثيلي و برخي مصاديق آن به بررسي ابعاد تمثيلي معجزات انبيا (عليهم‌السلام) در اين تفسير پرداخته و به اين نتيجه رسيده كه حمل برخي آيات قرآن بر تمثيل با استناد به قرينه، جايز است به شرط آنكه با صدق و حقيقت بودن اخبار قرآن منافاتي نداشته‌ و منجر به نفي واقعيت خارجي حادثه نشود. اگرچه عبده در موارد حمل بر تمثيل بر واقع نشدن آن معجزات تصريح نكرده است، اما اين نظريه زمينه‌ساز رويكرد غيرواقعي بودن برخي داستانها ي قرآن توسط رشيدرضا و اسطوره بودن آن توسط خلف‌الله شد.