عقل شهودي و شناخت ذات حق از ديدگاه نصر و شووان

شناخت خدا از اهم مسائل معرفتي انسان و يكي از پرسش‏هاي بنيادين حوزه معرفت‎شناختي است، بدين معنا كه شناخت خدا ‏امكان‏پذير است يا امكان‌ناپذير؟ به بيان ديگر «خدا» متعلق قواي ادراكي «انسان» قرار مي‎گيرد يا نه؟ اگر آري با كدام قوه ادراكي و كدام ساحت وجودي حق قابل ادراك خواهد بود؟ شهود قلبي يا عقل شهودي يا قوه ديگري از قواي ادراكي؟ اگر پاسخ منفي است، مقصود كدام ساحت وجودي حق تعالي است كه صيد معرفتي انسان نخواهد شد؟ نوشتار حاضر اگرچه عرفاني و مبتني بر شهود عرفاني نيست، بر مبناي حكمت متعاليه با قرائت دكتر نصر و شوان بر آن است نشان دهد آيا مي‎توان با عقل شهودي به شناخت ذات حق تبارك و تعالي دست يافت؟ مقصود از عقل شهودي اين است كه بدون وساطت مفاهيم ذهني به شهود حقايق كلي و فراگير نايل مي‌شود كه به يك اعتبار در قبال عقل مفهومي و به اعتبار ديگر در قبال شهودهاي حسي، دون عقلي و يا شهودهاي عرفاني، فراعقلي است. شهودهاي حسي حاصل مواجهه مستقيم و بي‌واسطه با اشياي جزئي و مادي است؛ حال آنكه شهودهاي عقلي حاصل مواجهه مستقيم با حقايق فراگير و كلي است و شهودهاي فراعقلي كه در بيان عارفان مسلمان آمده، شهود «وجه رب» و «اسما و صفات الهي» است. روش نوشتار عقلي برهاني و رهاورد اين است كه نصر و شوان باور به عقل شهودي يا بصيرت عقلي دارند كه بالاتر از عقل استدلالي بوده و نسبت به آن هم جنبه مبدأ و هم جنبه مقصدبودن دارد؛ زيرا تا بصيرت عقلي نباشد، مواد خام و كافي براي استدلال عقلي نيست تا به معلومات جديدي دست يابد و معلومات جديد عقل استدلالي بايد به مشهودات به كار آيد؛ چه اينكه عقل شهودي نوعي درك بي‏واسطه است و دكتر نصر و شوان بر اين عقيده‌اند ذات حق تنها با عقل شهودي حاصل‌شدني است، البته مقام ذات ظهور نايافته و امر نامتناهي براي خداست كه از حد و طور ادراك بالاتر است كه به الهيات سلبي يا تنزيهي نسبت مي‎دهند و نزديك‌ترين وسيله معرفت به ذات خدا شهود عقلي است.