آيين دخمه‌سپاري و وجه تمايز آن با دخمه‌گذاري زرتشتيان با تكيه ‌بر توصيفات شاهنامه و مدارك باستان‌شناسي

The Ritual of Daḵmasepārī and its Distinction from Zoroastrian Daḵmagoẕārī based on Descriptions of Shāhnāma and Archeological Documents

دخمه در نگاه نخست، يادآور آيين زرتشت و رسم واگذاري مردگان به طبيعت و «نابودي جسد» است. در شاهنامه­ و طبق شواهد باستان‌شناسي، با توصيفي از دخمه روبه ­رو هستيم كه به‌گونه‌اي بنيادين از ديد معماري و آييني، با دخمه‌هاي زرتشتيان متفاوت است و مفهوم «سپردن و بايگاني جسد» را پشتيباني ‌مي­كند. از اين‌ رو، در اين نوشتار، اصطلاح «آيين دخمه‌سپاري»[3] متوجه شاهنامه­ و شواهد باستان‌شناسي بوده، و اصطلاح «آيين دخمه‌گذاري» معرف دخمه‌ هاي زرتشتيان است. همچنين، يافته‌هاي اين پژوهش بيان‌ مي­كند كه گرچه توصيف آيين دخمه‌سپاري در شاهنامه عمدتاً بر روايات سلسله‌ه اي اسطوره ­اي و تاريخي ايراني چون كيانيان و ساسانيان تمركز دارد، ولي در واقع، بازتابي از شواهد باستان‌شناسي است و نشان آن را بايد بيرون از سلسله‌ هاي نامبرده نيز جست كه عمدتاً متعلق به افراد طبقات بالاي اجتماع و بلندپايگان بوده‌ است.

At first glance, the Daḵma (Crypt) is the reminder of Zoroastrianism and the custom of leaving the dead to nature and “destroying the corpse”. In the Shāhnāma and according to archaeological evidence, we faced with a description of the Daḵma, which is fundamentally different from the Zoroastrian crypts in terms of architecture and ritual, and supports the concept of “burial and archiving of the body”. Therefore, in this article, the term Daḵmasepārī refers to the Shāhnāma and archaeological evidence, and the term Daḵmagoẕārī refers to Zoroastrian crypts. In addition, the findings of this study indicate that although the description of Daḵmasepārī in the Shāhnāma focuses mainly on the narrations of Iranian mythological and historical dynasties such as the Kayanids and Sassanians, but in fact, it is a reflection of archaeological evidence and its sign should find beyond the aforementioned dynasties which mainly belonged to the upper classes and high-ranking people.