بررسي تطبيقي آرايه‌هاي معماري در حسينيه ـ مدرسه‌ها و مدارس سنتي شيراز در دورۀ قاجاريه (نمونۀ موردي: حسينيۀ قوام، حسينيۀ مشير، مدرسۀ مقيميه، مدرسۀ نظاميه)

A Comparative Study of Hoseinie-Schools Architectural Decorations and Traditional Schools in Shiraz During Qajar Period (Case Study: Hoseinie’e Ghavam، Mushir Mosque-School،Moghimiyeh School، Nezamieh School)

آرايه‌ها در معماري اسلامي علاوه بر زيبايي، مفاهيمي چون نظم و وحدت وجودي را القا مي‌كنند كه در قالب نقوش هندسي و انتزاعي مانند اسليمي‌ها، رنگ‌هاي خالص و درخشان طلايي و خوش‌نويسي و كتيبه‌نگاري آيات قرآني ديده مي‌شود. آرايه‌هاي معماري در هنر اسلامي، يكي از اصلي‌ترين و مؤثرترين مؤلفه‌هاي وحدت‌بخش به شمار مي‌رود. تزيين در معماري و هنر اسلامي به‌ويژه در مدارس، نقش ويژه‌اي را به خود اختصاص داده است. اين مقاله سعي دارد با روش توصيفي‌ـ‌تحليلي و با مطالعات كتابخانه‌اي و مطالعات ميداني به‌صورت حضور در مكان و مشاهدۀ مستقيم به بررسي تطبيقي تزيينات در حسينيه ـ مدرسه و مدارس سنتي شيراز در دورۀ قاجاريه بپردازد. بدين منظور حسينيه ـ مدرسۀ مشير و قوام و مدرسۀ مقيميه و نظاميه تحليل شده است. اهميت پرداختن به اين موضوع از آنجا ناشي مي‌شود كه مدارس سنتي و حسينيه ‌ـ ‌مدرسه‌ها به‌عنوان مكاني براي يادگيري علوم، در قياس با ديگر بناها كمتر تجزيه‌وتحليل شده‌اند. بنابراين بررسي و كنكاش در اين حوزه مي‌تواند داشته‌هاي فرهنگي اين برهۀ تاريخي را معرفي كند و گامي به‌منظور پيشبرد پژوهش‌هاي بعدي در اين زمينه بردارد و در روند حفظ اين آثار و شناسايي و درك بناهاي ازبين‌رفته مؤثر باشد. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد تزيينات به‌كاررفته در حسينيه ـ مدرسه‌هاي قاجاريه، بيشتر از ويژگي‌هايي مانند اهميت جزء بر كل در نقوش منفرد، واردكردن عناصر طبيعي (پرندگان، حيوانات، گل‌ها) و چهره‌هاي انساني، ازدحام بيش‌ازحد نقوش و عناصر، تنوع نقوش و عناصر و تنوع رنگي برخوردار است كه اين نوع ويژگي‌ها در تزيينات مدارس قاجاريۀ شيراز به‌ندرت ديده مي‌شود.

In addition to beauty, Islamic architectural decorations imply concepts such as order and existential unity that are represented in the form of geometric and abstract motifs such as Slymians, pure and glittering golden colors, and calligraphy and epigraphy of the Quranic verses. Architectural decorations in Islamic art are one of the most important and most effective unifying elements. Decoration in Islamic architecture and art, especially in schools, has a special role. This article aims at studying the adaptive decorations in Hosseiniyeh-schools and traditional schools of Shiraz during the Qajar period by using a descriptive-analytical method, library and field studies (direct observation). For this purpose, Moshir and Qavam Hosseinieh-Schools and Moghimiyeh and Nezamieh Schools have been analyzed. The importance of addressing this issue arises from the fact that traditional schools and Husseinyeh-Schools as an academic places, compared to other buildings have less been analyzed. Therefore, exploration in this field can introduce the cultural affairs of this historical period and provide a step forward for further research in this field and will be effective in preserving these works and in identifying and understanding the lost buildings. The findings of the research show that the decorations used in Qajar Hosseinieh-Schools are more than features such as the importance of the whole component in individual designs, the introduction of natural elements (birds, animals, flowers) and human faces, the overcrowding of motifs and elements, the variety of motifs and elements, color variation; as these features are rare in the decorations of Qajar schools in Shiraz.