رابطۀ آرزوها و رضايت از زندگي با تأكيد بر مقايسۀ مدل اسلامي عملكرد آرزوها و نظريۀ خودمختاري: يك بررسي مفهومي و ميداني

The Relationship between Aspirations and Life Satisfaction with an Emphasis on Comparing the Islamic Model of the Function of Aspirations and Self-Determination Theory: A Conceptual and Field Survey

پژوهش حاضر با هدف رابطۀ بين آرزوها و رضايت زندگي با تأكيد بر مقايسۀ مدل اسلامي عملكرد آرزوها و نظريۀ خودمختاري در زمينۀ آرزوها انجام شد. روش پژوهش بر پايۀ داده هاي كتابخانه اي و ميداني استوار بود و نمونه آماري آن شامل 250 دانشجو بوده، كه از روش نمونه گيري در دسترس از بين دانشجويان دانشگاه علامه طباطبايي انتخاب شدند. ابزارهاي جمعآوري اطلاعات در بخش كتابخانه اي منابع دست اول اسلامي و در بخش ميداني پرسشنامه هاي شاخص آرزو گروزت و همكاران (2005) و رضايت از زندگي داينر و همكاران (1985) بودند. مرور منابع نشان داد كه در منابع روانشناختي دست‌كم به سه ديدگاه درباره رابطه آرزوها و رضايت زندگي ميتوان دست يافت؛ وجود رابطه، عدم رابطه، و رابطه دوگانه براساس آرزوهاي دروني−بيروني. نظريه خودمختاري به تأثير مثبت آرزوهاي ذاتي بر رضايتمندي زندگي و در مقابل به تأثير منفي آرزوهاي بيروني اذعان دارد. براساس مدل اسلامي عملكرد آرزو مشتمل بر دو خرده سيستم رويكرديِ عقل مدار و اجتنابيِ جهل مدار بوده، و به واسطه سه فرايند بسط أمل، قصر أمل و طول أمل به فعاليت مي پردازد؛ رابطه آرزوها و رضايت زندگي فرايندي دوگانه دارد؛ در فرايند نخست با ميانجيگري سازه عقل، آرزوها نقش افزايشي در رضايت زندگي داشته و در فرايند دوم با ميانجيگري سازه جهل، آرزوها نقش كاهشي در رضايت زندگي دارد. نتايج اين پژوهش در بخش ميداني، مهر تأييدي بر ديدگاه اسلام در زمينۀ رابطه آرزوها و رضايت زندگي است.

The present study was conducted with the aim of investigating the relationship between aspirations and life satisfaction with an emphasis on comparing the Islamic model of the function of aspirations and self-determination theory in the field of aspirations. The research method was based on library and field data, and the sample included 250 students selected from the students of Allameh Tabataba'i University by the convenience sampling. The tools for collecting the data were the Islamic primary sources in the library section, and Aspiration Index (AI) scale (Grouzet et al., 2005) and life satisfaction questionnaire (Diener et al., 1985) in the field section. Reviewing the sources showed that there are at least three ideas about the relationship between aspirations and life satisfaction in the psychological sources: relationship, lack of relationship, and dual relationship based on the internal-external aspirations. According to self-determination theory, the internal aspirations have positive effect and the external ones have negative effect on life satisfaction. The Islamic model of the function of aspirations consists of two subsystems of reason-oriented approach and ignorance-oriented avoidance, and acts by three processes of the expansion of Amal, the shortage of Amal, and the length of Amal. The relationship between aspirations and life satisfaction is a dual process; in the first process, mediated by the construct of reason, aspirations have an increasing role in life satisfaction, and in the second process, mediated by the construct of ignorance, aspirations have a decreasing role in life satisfaction. In the field section, the results confirm the Islamic view on the relationship between aspirations and life satisfaction.