كليدواژه :
معماري , گونه‌شناسي , سياه‌چادر , ايل قشقائي
چكيده فارسي :
از ديرباز، عشاير ايران به لحاظ نوع زندگي و معيشت خود، يعني دامپروري متحرك يا كوچ‌روي، مسكن خود را به صورت قابل‌حمل، مقاوم، سبك و با قابليت نصب و جمع سريع ساخته‌اند. گونه‌شناسي سياهچادرهاي عشايري ايران به‌عنوان بخشي از مطالعات ميراث معماري ايران، از جنبه‌هاي مختلف داراي اهميت است؛ سياه‌چادر عشايري، از مصالح بوم‌آورد با ساختار سبك و مقاوم در برابر شرايط مختلف جوي و حمل و نقل مداوم، به صورت خودكفا توسط عشاير تهيه مي‌شود و اجزاي آن قابل بارگيري بر روي چهارپايان هستند. از ديگر جنبه‌هاي مهم و قابليت‌هاي آزموده‌شده سياه‌چادر عشايري، تغيير فرم و ساختار آن در اوقات و فصول مختلف سال با عناصر مشخص و ثابت است كه در چهار حالت؛ تابستانه، زمستانه، كوچ‌روي و تغيير سريع در بارندگي‌هاي پيش‌بيني‌نشده است. سادگي، انعطاف، سرعت برپايي و اقتصادي بودن، از ديگر وجوه اهميت سياهچادرهاي عشاير هستند. با توجه به ماهيت پژوهش و اقتضاي فهم خصوصيات معماري كوچ، انجام اين تحقيق تحت "روش تحقيق توصيفي" جهت تصويرسازي ماهيت و وضعيت سياه‌چادر ايل قشقائي انجام شد. از زيرشاخه‌هاي روش تحقيق توصيفي، از نوع "پيمايشي" و "روش مقطعي" استفاده شد كه به منظور گردآوري داده‌ها درباره خصوصيات سياه‌چادر ايل قشقائي، در يك مقطع زماني يك‌ساله از "نمونه‌گيري نظري هدفمند" بهره گرفته شد. براي انجام اين پژوهش، علاوه بر مطالعات كتابخانه‌اي، مطالعات ميداني بر روي فرم، شيوه ساخت و عناصر سياهچادرهاي ايل قشقائي كه محدوده كوچ‌روي و قشلاق و ييلاق آنان از جنوب استان اصفهان تا فارس و بوشهر و خوزستان بوده، صورت گرفته‌اند. اهميت گونه‌شناسي سياه‌چادر ايل قشقائي در اين است كه اين سياه‌چادرها، تنها گونه سياه‌چادر با فرم مكعب‌شكل در حالت تابستانه در دنيا هستند. يافته‌هاي اين پژوهش در حوزه مطالعات معماري ايران، علاوه بر ثبت بخشي از ميراث فرهنگي و معماري ايران، كه رو به فراموشي است، مي‌توانند الهامبخش ايده‌هاي جديد براي طراحي نوين معماري چادري با زمينه فرهنگي باشند.
چكيده لاتين :
Traditionally, Iranian nomads in terms of their lives and livelihoods, the animated livestock or migration, have made their houses portable, durable, lightweight and quickly detachable and attachable. Nomadic black tent, made of canvas material with light and resistant structures in the different weather conditions and continuous transport, as self-sufficient is prepared by nomads, and black tents components are easily loadable on livestock. Other features of the structure are it being changeable in terms of its form at different time and in different seasons with specific and permanent elements, that are registered in four shapes of summer, winter, migration and rapid changes in unpredicted rainfall. Simplicity, flexibility, quickly assembled, and being affordable economically are the other advantages of black tents of the tribes. Due to the nature of the study and the need to understand the architectural and housing features, this research was carried out under a “descriptive research method” to illustrate the nature and status of the Qashqai tribe’s black tent. The sub-branches of descriptive research method, “survey” type and “cross-sectional method” were used. In order to collect the data based on the characteristics of migration architecture, “targeted theoretical sampling” was used over a period of one year. In order to conduct this investigation, in addition to library research, field research was done on the form, construction method, and the elements of the black tents of the Qashqai tribe in which their territory was from the South of the province of Isfahan to Fars, Booshehr, and Khoozestan provinces. The importance of this typology is that black tent of Qashqai tribe, is the only cube-shaped species of black tents in the world in the summer format. In addition to recording part of Iran’s cultural and architectural heritage, which is fading and dissolving, the findings of this study could inspire new ideas for designing new cable and tent structures in any cultural context. Due to the changes in recent decades in the lifestyle and livelihood of the Qashqai tribe, black tents have gradually been replaced by industrial tents. Furthermore, buildings have been built instead of black tents in nomadic dwellings. Unfortunately, alternatives to the black tent, do not have the Qashqai tribe identity, and are not inspired by the typology of Qashqai tribe black tent, to respond appropriately to changes in lifestyle and identity through the architecture body. It is hoped that this study could be a guide for designers and stakeholders with respect to the physical and cultural context.
