تعيين شيوه و رژيم حكمراني آب در مواجهه با تغييرات محيطي از ديدگاه نهاد و ذينفعان محلي (مطالعۀ موردي: حوزۀ آبخيز درياچۀ طشك-بختگان)

Determining the mode and regime of the water governance in the face of environmental changes from the perspective of institution and local stakeholders

آب، مايۀحيات است، حتي در زماني كه به وفور يافت مي‌شود. در سال‌هاي گذشته، اطمينان واهي از دائمي بودن خدمات آب در كشور ايران، باعث شده است تا ساختار‌هاي نهادي مربوط به آب به صورت نامناسب و ناسازگار با تغييرات محيطي ايجاد شده و هنگام بروز بحران‌هاي مربوط به آب مانند خشكسالي، وقوع سيلاب و در مقياس بزرگتر، تغيير اقليم، توانايي انعطاف و تاب‌آوري در مقابل اين تغييرات را نداشته باشند. بدين منظور، شناخت نظام حكمراني كنوني در كشور، از نياز‌هاي ضروري تلقي مي‌شود. به همين دليل در اين مطالعه به بررسي شيوه و رژيم نظام حكمراني آب در يكي از مناطق دچار چالش كم‌آبي پرداخته شد. براي تعيين شيوۀ حكمراني در دو سطح نهاد و ذينفعان محلي از پرسشنامه با روايي قابل قبول توسط اساتيد مربوطه و ضريب آلفاي كرونباخ 0/71 در سطح نهاد و 0/69 در سطح ذينفع استفاده شد. در دو سطح نهاد و ذينفع، به ترتيب روش نمونه گيري گلوله‌برفي و تصادفي به كار گرفته شد. همچنين، به منظور تعيين رژيم حكمراني در چهار شهرستان ارسنجان، ني‌ريز، خرامه و استهبان از روش تحليل شبكۀ نهادي رسمي و غير‌رسمي با روش نمونه‌گيري شبكۀ كامل استفاده شد. نتايج نشان داد كه در ده كاركرد فرعي حكمراني مورد بررسي، شيوۀ سلسله‌مراتبي بيشتر مشاهده شده است. به علاوه نتايج تحليل شبكه نهادي نيز نشان داد كه رژيم حكمراني كنوني در هر چهار شهرستان، رژيم رانت‌خواه متمركز مي‌باشد؛ كه از ويژگي‌هاي شيوۀ حكمراني سلسله‌مراتبي تلقي مي‌شود. در نهايت بر اساس نتايج تركيب شيوه‌هاي حكمراني و رسيدن به فراحكمراني پيشنهاد شد.

Water is a source of life, even when it is abundant. In the last few years, the unreal certainty of water services in Iran has caused institutional structures of water to be unsuitable and incompatible with environmental changes, and when water-related crises such as drought, flood occurrence and in the larger scale, climate change, are capable of flexibility and resilient in the face of these changes. In this regard, the recognition of the present governance system in the country is considered essential. Therefore, in this study, mode and regime of water governance were studied in one of the problem areas of water scarcity. In order to determine the mode of governance, questionnaires were used in two levels of the institution and local stakeholders. In order to determine the regime of governance, formal and informal institutional network analysis method was used in the Arsanjan, Neyriz, Kherameh and Estahban counties. The results of the governance mode showed that in ten sub-functions of governance under consideration, the more hierarchical mode has been observed. In addition, the results of the analysis of the institutional network also showed that the current governance regime in all four counties is a centralized (Rent-seeking) regime, which is considered a hierarchical governance mode feature. Finally, the combination of methods of governance and arrival to meta-governance is proposed.