بررسي تغييرات مكاني و زماني آبدهي فصلي و سالانۀ حوزۀ كرخه

Assessment of spatial and temporal variation of seasonal and annual streamflow in Karkheh River Basin

تغييرات اقليمي و كاربري اراضي مي­تواند باعث تغيير در روند آبدهي فصلي و سالانۀ رودخانه شود. تغييرات آبدهي سالانه و فصلي رودخانه بايستي در مديريت و برنامه­ريزي منابع آب در حوزۀ آبخيز مد نظر قرار گيرد. براي اين منظور در اين تحقيق حوضۀ كرخه مورد بررسي قرار گرفت. در تحليل روند آبدهي اين حوزه، سري­هاي زماني روزانۀ 15 زير حوزۀ منتخب در دورۀ زماني 48-1347 الي 91-1390 استفاده گرديد. پس از بازسازي سري­هاي زماني زير حوزه­هاي منتخب، 5 شاخص آبدهي شامل دبي با احتمال 5، 95 و 50 درصد (Q5,Q10,Q50,Q90,Q95) فصلي و سالانه براي مراحل بعدي پژوهش آماده شد. روند آبدهي فصلي و سالانه با استفاده از روش تايل-سن محاسبه و سپس درصد تغييرات آبدهي در دورۀ زماني 48-1347 الي 91-1390 براي زير حوزه­هاي منتخب تعيين و نقشۀ آبدهي سالانه و فصلي براي هر شاخص تهيه شد. نتايج نشان داد كه آبدهي فصلي و سالانه در اغلب زير حوزه­هاي منتخب، روند كاهشي و منفي داشت. زير حوزه­هاي منتخب جنوب شرق حوزه داراي روند كاهشي كمتري نسبت به ديگر زير حوزه­ها را دارا بود. دبي كم آبي (Q90,Q95) نسبت به دبي پرآبي (Q5,Q10) روند كاهشي شديدتري را نشان داد. شاخص پرآبي فصل بهار در زير حوضۀ كاكارضا و آفرينه روند افزايشي داشتند. اين دو زير حوزه مستقل بوده و تحت تأثير رواناب زيرحوزه­هاي ديگر نمي باشد. افزايش روند شاخص پرآبي در اين دو زير حوزه را مي توان به افزايش دماي ناشي از تغيير اقليم و ذوب زود هنگام برف نسبت داد.

Land use and climate change can alter the seasonal and annual discharge of rivers. Annual and seasonal river discharge changes should be considered in the management and planning of water resources in basins. For this propose, Karkheh basin was selected for study. For trend analysis of this basin daily discharge time series in 15 sub-basins during the 1969-2012 period. After reconstruction of time series of selected sub-basin, five discharge indicators including seasonal and annual Q5, Q10, Q50, Q90 and Q95 were prepared for future analyses. The seasonal an annual discharge trends were calculated using Thiel-Sen method, then discharge percent changes in the 1969-2012 for selected sub-basins were determined and seasonal and annual discharge map for each indicator was prepared. The result showed that seasonal and annual discharge in most selected sub-basin had decreasing and negative trend. The selected sub-basin in the southeast had less decreasing trend relative to other ones. Low flow (Q5, Q10) relative to high flow (Q90, Q95) had steeper decreasing trend. The spring high flow indicator related to Kakareza and Afrineh sub-basins had increasing trend. These two sub-basins were independent and are not influence by any other runoff. The increase in high flow in these two sub-basins can be caused by increase in temperature due to climate change and early snow melting in recent years.