مسير يابي و بررسي روند حركت منابع توليد گرد وغبار در شكل گيري تپه هاي ماسه اي با استفاده از مدل HYSPLIT (مطالعه موردي : شرق استان قم،ماسه زار جلالي)

Routing and investigating the movement of dust production sources in the formation of sand dunes using the HYSPLIT model(Case study: East of Qom province, Jalali sandy land)

امروزه مشكل گرد و غبار به بحراني منطقه‌اي و جهاني تبديل شده است. گرد و غبار و طوفان هاي ماسه اي مي توانند به عنوان منابع تأمين بودجه رسوب شكل گيري تپه هاي ماسه اي مورد توجه قرار گيرند. هدف از اين پژوهش، بررسي روند حركت منابع توليد گرد و غبار و نقش آن ها در شكل گيري تپه هاي ماسه اي در منطقه ماسه زار جلالي واقع در شرق استان قم مي باشد. داده‌هاي تحقيق شامل اطلاعات كتابخانه‌اي، نقاط نمونه‌ برداري شده و همچنين اطلاعات بدست آمده از ايستگاه هاي هواشناسي موجود در استان قم و بهره گيري از مدل HYSPLIT مي باشد. ابزار هاي مورد استفاده در تحقيق شامل‌ داده هاي اقليم شناسي نرم افزارهايArcGIS ،WRPLOT ، Google earth-،Excel و اطلاعات ماهواره NOAA مي‌باشد. در طول سال‌هاي (2019-1987) 89 درصد رخداد گردوغبار در نيمه گرم سال و 11 درصد در نيمه سرد سال اتفاق افتاده است. گلبادهاي ترسيم شده سه ايستگاه كوه سفيد، قم و كوشك نصرت بيانگر برتري جهات شرق، جنوب شرق، غرب و جنوب‌غربي به سمت شهر قم مي باشد. گل غبار نيز بر تسلط جهت شرق در فصول گرم سال تاكيد دارد. مسيريابي و روند حركت گردوغبار در نقاط نمونه برداري شده در سطوح ارتفاعي تا 1000 متر و 1000 تا 1500 متر به صورت پسگرد به كمك مدل نشان داد از منشأ خارجي، بيابان هاي عربستان ، سوريه و عراق و از منشأ داخلي درياچه نمك و دشت مسيله و اراضي رها شده كشاورزي در توليد منابع گرد و غبار و شكل گيري تپه هاي ماسه اي ماسه زار جلالي نقش بارزتري دارند.

Today, the dust problem has become a regional and global crisis. Dust and sandstorms can be considered as funding sources for the formation of sand dunes. The purpose of this study is to investigate the movement of dust production sources and their role in the formation of sand dunes in the Jalali sandy area located in the east of Qom province. The research data includes library information, sampled points as well as information obtained from meteorological stations in Qom province and using the HYSPLIT model. The tools used in the research include climatic data from ArcGIS, WRPLOT, Google earth, Excel and NOAA satellite data. During the years (1987-2019), 89% of dust occurrence occurred in the warm half of the year and 11% in the cold half of the year. The drawn flowers of the three stations of Kuh-e-Sefid, Qom and Kushk-e-Nusrat show the superiority of the east, southeast, west and southwest directions towards Qom city. Dust also emphasizes dominance in the east in hot seasons. Routing and movement of dust in the sampled points at altitudes up to 1000 m and 1000 to 1500 m in reverse using the HYSPLIT model showed the external origin, deserts of Saudi Arabia, Syria and Iraq and the internal origin of the salt lake and plain Abandoned agricultural lands and lands have a more prominent role in the production of dust sources and the formation of glorious sand dunes.