مسكن بومي و شيوه سكونت در حاشيه رودخانه سرباز بلوچستان

Indigenous Housing and Settlement on the Banks of the Sarbaz River in Baluchestan

رودخانه سرباز يكي از رودهاي مهم در بلوچستان ايران است كه از كوه‌هاي جنوب ايرانشهر سرچشمه گرفته و در جهت شمالي- جنوبي به‌سمت درياي عمان جريان دارد. در حاشيه اين رودخانه آبادي‌هاي متعددي از جمله انزا، پتان، پشامگ، فيروزآباد، راسك و غيره شكل گرفته‌است؛ مسكن در اين ناحيه تحت تأثير عوامل متعدد ازجمله فرهنگ، محيط، اقليم و شرايط اقتصادي و نوع معيشت، براي جوابگويي به نيازهاي مردم اين منطقه با توجه به شرايط و امكانات، با مصالح متنوع و در دسترس، در طول زمان شكل گرفته‌‌است. اين مقاله در پي جواب دادن به اين سؤالات است كه عوامل مؤثر در شكل‌گيري مسكن بومي حاشيه رودخانه سرباز چه مي‌باشند؟ مسكن بومي اين ناحيه چه ويژگي‌ها و قابليت‌هايي دارد؟ و بر اين فرضيه استوار است كه مسكن بومي حاشيه رودخانه سرباز داراي قابليت‌هايي است كه مي‌توان از اين قابليت‌ها در بهبود كيفيت مسكن امروز و آينده اين ناحيه بهره برد. براي انجام اين تحقيق از روش كيفي و مبتني بر مطالعات ميداني و كتابخانه‌ايي استفاده شده‌است. هدف از اين تحقيق، بررسي و شناخت عوامل مؤثر در شكل‌گيري مسكن بومي حاشيه رودخانه سرباز بلوچستان ضمن آگاهي و شناخت نسبت به قابليت‌هاي مسكن بومي جهت ارتقاي كيفيت مسكن امروز و آينده اين ناحيه مي‌باشد. گونه‌هاي مختلف مسكن ضمن داشتن نقاط ضعف و كمبودهايي، داراي قابليت‌هاي متعددي مي‌باشند. ازجمله تنوع در انتخاب مصالح، جوابگويي به نيازهايي مثل شرايط محيطي و اقليمي، احترام به بزرگ‌ترها (مراقبت از سالمندان)، وجود سلسله‌مراتب، حفظ حريم خاص در مسكن، تكريم مهمان، چرخه‌ي مداوم حيات و امكان زيست نسل‌هاي متعدد در انواع مسكن، امكان تغيير و تحول در طول زمان متناسب با نياز خانواده، امكان جايگزيني فضاهاي جديد به‌جاي فضاهاي فرسوده‌ي قديمي و غيره، قابليت‌هايي در مسكن حاشيه رودخانه سرباز هستند كه در مسكن امروزي كمتر ديده مي‌شود يا طراحان به آن كمتر توجه دارند.