ارزش اختيار از ديدگاه اسلام و اگزيستانسياليسم

اگزيستانسياليسم كه در اواسط قرن بيستم به عنوان اعتراضي به تمامي گرايش‌هاي كل‌نگر شكل گرفت، محور نگرش خود را محدود به وجود آدمي ساخت و بر اين باور شد كه يگانه ابزار ساخت وجود، آزادي است. از ديد فيلسوفان اگزيستانسياليست چون پيدايش انسان، همراه با چيستي و فطرت خاص، انكار شده، پس انسان مجبور است با اراده و اختيار خود هويت خود را بسازد. ازآنجاكه از ديد فلسفه اگزيستانسياليسم ارزش عيني وجود ندارد و ارزش‌ها صرفاً در سايه‌سار اختيار و انتخاب شكل مي‌گيرند و مهم نيست به چه غايت و هدفي مي‌انجامند، انسان وقتي حقيقتاً موجود مي‌شود كه كارهايش را از روي اختيار و آزادي انجام دهد؛ اما پرسش اين است كه آيا هر نوع عملي، به صرف اختياري بودن داراي ارزش است، يا ارزش اختيار به امور ديگري غير از اختيار مرتبط مي‌شود؟ واضح است كه پاسخِ اين پرسش در مباني ارزش‌شناختي اگزيستانسياليسم نهفته است. به باور آنها هر فرد بايد ارزش‌هاي خود را به صورت فردي انتخاب كند. بنابراين وقتي ارزشي وراي «انتخاب» وجود نداشته باشد، پس صرف اختيار و انتخاب داراي ارزش است و چون از گزينش گريزي نيست و وجه عقلايي ندارد و از اصل عليت هم پيروي نمي‌كند، هيچ معيار و ارزش عيني و فراگيري هم برايش وجود ندارد؛ اما اختيار از نظر اسلام به‌رغم ايجاد برتري وجودي صاحبش نسبت به ديگر موجودات، به خودي خود ارزش ندارد و به عبارت فني، مطلوب ناوابسته نيست؛ بلكه مطلوبيت و منشأ ارزش كارهاي اختياري انسان در كمال انسان است.