كليدواژه :
كرمان , اقتصاد , ناصرالدين شاه قاجار , آزمايش پيكسي , سكه شناسي
چكيده فارسي :
شهر و ايالت كرمان به دليل موقعيت هاي اقتصادي و تجاري فراوان هميشه از اهميت ويژهاي برخوردار بوده، علاوه بر آن نيز جايگاه سياسي بالايي براي حكمرانان قاجاري داشته است؛ به همين دلايل از ديرباز ضرابخانه فعالي تا سال 1295 ه.ق. در اين شهر داير بود كه در دوره ناصرالدينشاه قاجار (1264-1313 ه.ق.) قِران هاي نقره فراواني را بين سال هاي 1265-1266، 1269-1272، 1277، 1280-1284، 1286-1288، 1290، 1292-1293 و 1295 ه.ق. به ضرب رسانده بود. نظام ضرب سكه دوره ناصري هرچند به صورت اسمي پيرو نظام تهران بود، اما در عمل هر شهر نظامي خودمختار داشت و سكه هاي بيشتر شهرها با مقادير متفاوت خلوص نقره به ضرب مي رسيد. اين مسائل دو پرسش را براي ضرابخانه كرمان مطرح مي سازد: 1- مقدار خلوص عناصر اصلي (نقره، مس، آهن، طلا و سرب) سكه هاي ضرب‌شده در كرمان چگونه بوده و سير تغييرات آن چگونه رقم خورده است؟ 2- مقدار خلوص نقره سكه هاي شهر كرمان، در جايگاه شهر مهم اقتصادي، در مقايسه با ديگر شهرهاي مهم ايران، نظير مشهد، تبريز، تهران، اصفهان و شيراز چگونه بوده است؟ بنابراين براي پاسخ گفتن به اين سؤالات تجزيه عنصري سكه هاي اين دوره با استفاده از شيوه پيكسي به دليل غيرمخرب بودن، سرعت و دقت بالاي آن، پايه اصلي اين پژوهش قرار گرفت. در اين پژوهش تعداد 23 سكه در 19 تاريخ متفاوت و 4 سكه جهت سنجش اعتبار نتايج و تحليل ها، مورد تجزيه عنصري قرار گرفت كه در نتيجه روند تغييرات ميزان خلوص نقره را به طور ميانگين در سه بازه زماني بين سالهاي 1265-1272 ه.ق 90.09%، 1277-1288 ه.ق 86.53%، 1290-1295 ه.ق 84.17% و در كل دوره ضرب 87.16%، تبيين نمود و جايگاه آن از نظر ميزان خلوص نقره در مقابل ضرابخانه هاي مشهد (84%)، تبريز (82%)، تهران (90%)، اصفهان (84%) و شيراز (90%)، مشخص گردانيد. در آخر نيز اطلاعات ارزشمندي از نحوه تغيير عيار فلز سكه ها با فلزات مس و آهن و نوع معادن نقره مورد استفاده، يعني معادن سروزيت به دست آمد.
چكيده لاتين :
The city and province of Kerman has always been of special importance due to its many economic and commercial opportunities, in addition to which it has had a high political position for the Qajar rulers; For these reasons, the mint has been active for a long time until 1878 AD. It was established in this city that during the period of Naser al-Din Shah Qajar (1847-1895 AD) many silver qirans were written between the years 1848-1849, 1852-1855, 1860, 1863-1867, 1869-1871, 1873, 1875-1876, and 1878 AD. Had beaten. The coinage system of the Naseri period, although nominally following the system of Tehran, but in practice each city had an autonomous military and the coins of most cities were minted with different amounts of silver purity. These issues raise two questions for the Kerman Mint: 1- What is the purity of the main elements (silver, copper, iron, gold, and lead) of the coins minted in Kerman and how has it changed? 2- What is the purity of silver coins of Kerman city, in the position of important economic city, in comparison with other important cities of Iran, such as Mashhad, Tabriz, Tehran, Isfahan, and Shiraz? Therefore, in order to answer these questions, elemental analysis of coins of this period using PIXE method due to its non-destructiveness, speed and high accuracy, became the main basis of this research. In this study, 23 coins in 19 different dates and 4 coins were analyzed to measure the validity of the results and analyzes, which resulted in a trend of changes in the purity of silver on average in three time periods between 1848-1855 AD. He explained 90.09%, 1860-1871 AD 86.53%, 1873-1878 AD 84.17%, and in the whole multiplication period 87.16%, and its position in terms of the purity of silver in front of Mashhad mints (84%), Tabriz (82%), Tehran (90%), Isfahan (84%), and Shiraz (90%). Also, valuable information was obtained on the type of silver mines used, namely the Cerussite mines and how the coins were minted with copper and iron metals.
