تحليل روند و الگوي فضايي پراكنده‌رويي منطقۀ 22 شهر تهران

شهرنشيني پديدۀ پيچيده و پويايي است كه شامل تغييرات بزرگ‌مقياس در كاربري اراضي در سطح محلي است. منطقۀ 22 بزرگ‌ترين منطقۀ شهر تهران است و در سال‌هاي اخير شاهد افزايش ساخت‌وساز در اين منطقه هستيم. هدف از انجام اين پژوهش، بررسي و تحليل رشد پراكندۀ شهري در منطقۀ 22 تهران بود. بدين منظور، شاخص‌هاي كمي مورداستفاده در اين پژوهش شامل آنتروپي نسبي، شاخص موران، ضريب جيني، مدل و شاخص نسبت رشد عمودي به افقي بودند. روش تحقيق كنوني تحليليتطبيقي و از نظر نوع، كاربردي–توسعه‌اي بود. مقدار آنتروپي جمعيت در سال 1397، 96/0 بوده و نسبت به سال 1390 افزايش يافته و به يك نزديك‌تر شده است؛ بنابراين مقايسۀ آنتروپي سال 1397 نسبت به سال 1390 نشان‌دهندۀ پراكندگي بيشتر جمعيت در سال 1397 بود. ضريب موران منطقۀ موردمطالعه در دو مقطع زماني 1390 و 1397 نشانگر الگوي تجمع خوشه‌اي است. با توجه به مجموع ضرايب محاسبه‌شده مي‌توان گفت منطقۀ 22 شهر تهران داراي الگوي پراكنده است و الگوي پراكندگي آن تك‌قطبي كامل نيست. ميزان تراكم در ناحيۀ يك بيشتر از ساير نواحي و در ساير نواحي (2، 3 و 4) الگوي پراكندگي غالب‌تر است. مطابق نتايج مدل هلدرن، در منطقۀ موردمطالعه به‌جز ناحيۀ 4، رشد شهري بيشتر در ارتباط با رشد جمعيت بوده است. نتايج شاخص VHG، نشان‌دهندۀ غالب‌بودن رشد عمودي در منطقۀ موردمطالعه است. به‌منظور كنترل مؤثر پراكندگي شهري، بايد برنامۀ يكپارچه براي استفاده از اراضي شهري تدوين و استراتژي‌هاي توسعۀ فشرده تدوين شود.