نقش بانوان جوانشيري قراباغ در دربار فتحعلي شاه قاجاري

روند قدرت‌گيري خاندان جوانشير از دوره صفوي آغاز شد و در دوره نادرشاه افشار و كريم‌خان زند موقعيت خود را بر قراباغ تثبيت كردند. كريم‌خان بيگلربيگي قراباغ را به ابراهيم خليل‌خان پسر پناه‌علي‌خان داد. اين قدرت‌گيري همزمان با افزايش گرايش‌هاي استقلال‌طلبانه مليك‌هاي ارمني و نفوذ روسيه بود. در اين ميان، خان‌هاي قراباغ روابط دوگانه در گرايش به ايران و روس را در پيش گرفتند. فتحعلي‌شاه براي تحكيم روابط با دختر خان جوانشير ازدواج كرد. اين وصلت تأثير چنداني در رفتار سياسي جوانشيريان مقيم قراباغ نسبت به حكومت ايران نداشت. آغابيگم آغا شاعر و آگاه به تمدن جديد همسر فتحعلي‌شاه شد. اين ازدواج از بُعد خصوصي و عاطفي ناموفق بود، اما موجب نفوذ جوانشيريان و قراباغيان مقيم ايران در ساختار قدرت قاجاري شد. در اين مقاله براساس روش تحليل تاريخي، به تشريح و تفسير نقش بانوان جوانشيري در حرمسراي قاجاري و سپس در قدرت پرداخته شده است. اين ازدواج به ايجاد شبكه قراباغيان در دربار قاجار انجاميد كه نقش‌هاي نظامي، ديواني، ديپلماتيك، قضايي تا رفتارهاي توطئه‌آميز از خود بروز دادند. ازدواج‌هاي شمار ديگري از بانوان جوانشيري با تعداي از شاهزادگان نيز اين شبكه را تقويت كرد. شبكه قراباغيان واسطه محلي و منطقه‌اي مهمي براي ارتباط سياسي و تجاري با روس‌ها و قفقاز شدند. اين شبكه كه ريشه در حرمسرا داشت، با شبكه نظامي امنيتي، شبكه تجاري و قضائي ديواني تكميل شد.