نقد قاعده الواحد با تكيه بر آراء ابن سينا

قاعدۀ الواحد يكي از قواعدي است كه از ديرباز موردتوجه فلاسفه بوده به نحوي كه مي‌توان اشاراتي از مفادّ اين قاعده را در آثار فلوطين يافت، ولي به نظر مي‌رسد ابن‌سينا نخستين فردي است كه در صدد اثبات منطقي قاعدۀ الواحد برآمده است. اگرچه به نظر مي‌رسد، نظريات او در آثار مختلفش براي توجيه صدور كثرت از وحدت، دچار اختلافاتي است، در مجموع وي را مي‌توان جزء مدافعين اين قاعده با مفادّي كه مورد‌نظر فلاسفه است، برشمرد. هدف نگارندگان جستار پيش‌رو آن است كه با مراجعه به آثار ابن‌سينا، ضمن استخراج موارد اختلاف در بيان او دربارۀ صدور كثير از واحد، به نقد ادله‌اي كه در تأييد قاعده الواحد اقامه نموده، بپردازيم. هرچند تا به حال نقدهايي بر آراء ابن‌سينا (دربارۀ اين موضوع) نگاشته شده و عده‌اي نيز درصدد پاسخ برآمده‌اند، ما در اين مقاله با تحليل و بررسي خودِ كلام ابن‌سينا به مواردي دست يافته‌ايم كه بيشتر آنها جزء موارد مطرح شده از جانب ناقدان نبوده و ازاين‌رو تحليلي جديد به حساب مي‌آيد. از جمله مي‌توان گفت اولاً اثبات قاعدۀ الواحد به لحاظ منطقي موجبِ دور است و ثانياً ديگر مباني پذيرفته شده از جانب ابن‌سينا، نشان مي‌دهد صدور كثير از واحد بسيط امكان‌پذير است و موجب تركّب در ذات، نخواهد شد.