محنه اشعريان و بررسي دفاعيه‌هاي قشيري و بيهقي در رويارويي با آن

يكي از مهمترين رويدادهاي عقيدتي جهان اسلام در اوايل دوره سلجوقيان، ماجراي محنه اشعري است كه در سال445ق در نيشابور اتفاق افتاد و در پي آن علماي اشعري از وعظ و تدريس منع شدند و تحت تعقيب قرار گرفتند. نخبگان اشعري براي مقابله با اين اتهامات نخست به اقدامات سياسي نظامي روي آوردند، اما به موازات آن به دفاع قلمي پرداختند و علمايي چون ابوالقاسم قشيري و ابوبكر بيهقي رساله‌هايي تأليف كردند. در اين پژوهش، با روش توصيفي تحليلي ضمن بررسي علل حادثه محنه و مقتضيات زماني و مكاني آن، دفاعيه‌هاي مذكور و ساختار حاكم بر آنها تحليل و تبيين شده است. بنابر يافته‌‌هاي اين پژوهش، رجال اشعري در دفاعيه‌هاي خود مي كوشيدند با بهره‌برداري از محنه در جهت تثبيت انديشه اشعري به عنوان انديشه اصولي اهل‌سنت و معيار راست‌كيشي گام بردارند و ضمن تشريح آراء اشعري‌ با تعميم اين عقيده به تمام اهل‌سنت، حمايت جامعه و علماي سني را كسب و از سويي، با معرفي عاملان محنه به عنوان دشمنان اهل‌سنت، از فشارها و تعقيبات سياسي جلوگيري كنند.