بررسي تغييرات مكاني غلظت آلاينده‌هاي سرب و كادميم در خاك سطحي بخش‌هايي از ايران مركزي (مطالعه موردي: دشت قم)

آلودگي‌هاي زيست‌محيطي از مهم‌ترين عوامل مؤثر بر تخريب و تنزل كيفيت اجزاي بيوسفر محسوب شده و در اين ميان فلزات سنگين به دليل سميت، تجزيه‌پذيري و تحرك كم در خاك و تجمع زيستي در گياهان موردتوجه هستند. اين پژوهش با هدف تهيه نقشه پراكنش سرب و كادميم خاك‌هاي سطحي بخش‌هايي از استان قم به مركزيت شهر قم، با كاربري‌هاي متفاوت كشاورزي، شهري و صنعتي باير در دو شكل كل و قابل جذب انجام گرفته است. توزيع مكاني اين عناصر در خاك‌هاي سطحي با كاربري‌هاي متفاوت به وسعت 1054 كيلومترمربع بررسي شد. نمونه‌برداري در 209 نقطه با شبكه‌بندي منطقه مطالعاتي انجام و مقدار كل و قابل جذب سرب و كادميم با استفاده از دستگاه جذب اتمي تعيين شد. واريوگرام‌هاي همه جهته عناصر مذكور توسط نرم‌افزار Variowin ترسيم گرديد. به دليل عدم دستيابي به ساختار مناسب تغيير‌نما در مورد كادميم، كريجينگ و تهيه نقشه در مورد آن صورت نگرفت. ميانيابي به روش كريجينگ نقطه‌اي و با نرم‌افزار WinGslib صورت گرفت. به‌منظور تعيين دقت تخمين‌هاي انجام شده از MEE، MSEE استفاده گرديد. دامنه تغييرات سرب كل با حداقل 9.6 و حداكثر 123.4 ميلي‌گرم بر كيلوگرم، مقدار 113.8 گزارش مي‌گردد. در اين مطالعه حداقل و حداكثر غلظت كادميوم كل به ترتيب 0.2 و 5.5 بوده است. ميانگين غلظت سرب قابل جذب در منطقه مطالعاتي 4.1 ميلي‌گرم بر كيلوگرم با حداقل 0.5 و حداكثر 34.8 ميلي‌گرم بر كيلوگرم است. بر اساس نقشه‌هاي پراكنش سرب به نظر مي‌رسد عامل مؤثر بر روند افزايشي اين عنصر، نوع كاربري ‌باشد. اراضي با كاربري شهري و صنعتي بيشترين مقدار سرب كل و قابل جذب را دارا بودند كه نشان از پتانسيل بالاي منطقه براي آلودگي است. لذا لازم است اقدامات مديريتي لازم جهت جلوگيري از بروز حوادث مخرب زيست‌محيطي انجام گيرد.