بررسي عناصر زبان عاميانه در مثنوي معنوي (دفتر اول تا سوم)

زمينه و هدف: زبان عاميانه يكي از جلوه‌هاي نظام زبان است. بخشي از مخاطبان عرفا، عامّۀ مردم بودند. مولانا بعنوان بزرگترين شاعر عارف ايران، در مثنوي از عناصر زبان عاميانه براي انتقال مفاهيم والاي اخلاقي و عرفاني بسيار بهره گرفته است. هدف اين پژوهش، استخراج و بررسي عناصر زبان عاميانۀ مثنوي، در سه سطح فرايندهاي آوايي، واژه ها و جملات است. روش مطالعه: اين پژوهش نظري است و به شيوۀ مطالعات كتابخانه‌اي انجام شده است. جامعۀ آماري دفتر اول تا سوم مثنوي بوده است. يافته ها: در بين فرايندهاي آوايي، حذف و ابدال بيشترين فراواني را داشتند. در بخش اسمهاي عاميانه، اسمهاي اتباع، اسم صوت و اسامي مربوط به لهجه هاي محلّي، بخش عمده اي از اسمها بودند. در بخش فعلها، فعلهاي پيشوندي، فعلهاي مركب و گروههاي فعلي، بيشترين ميزان را داشتند. بخش عمده اي از صفتهاي عاميانه را دشنامها، صفتهاي كنايي و صفتهاي متعلّق به لهجه هاي محلي تشكيل ميدادند. قيدها فراواني كمي داشتند و حروف و ضمير نيز بسيار كم در سه دفتر مشاهده شد. ضرب المثلها بعنوان نماد جملات عاميانه، فراواني بالايي داشتند. در قصّه ها به تناسب شخصيّتهايي كه از طبقۀ عوام جامعه هستند، ميزان استفاده از عناصر زبان عاميانه بيشتر بود. نتيجه‌گيري: مولانا در دفتر اول تا سوم مثنوي از زبان عاميانه در فرايندهاي آوايي، واژه ها و جملات استفاده كرده است و زبان خويش را به زبان عوام جامعه نزديك كرده تا اشتياق مخاطب را برانگيزد و او را بسوي فهم بهترِ لطايف و دقايق مثنوي رهنمون سازد.