مقايسۀ جايگاه و كاركرد ضرب المثلهاي ولدنامه با ضرب المثلهاي مشابه در مثنوي مولوي

زمينه و هدف: مثنوي مولوي از مهمترين آتار ادبيات تعليمي است. برترين تجلي انتقال آموزه هاي اخلاقي در اين اثر سترگ در بهره‌مندي از آرايۀ امثال سايره جلوه گري مينمايد. سلطان ولد فرزند مولوي نخستين اديبي است كه در مثنويهاي خود به تبيين و توضيح مثنوي معنوي پرداخته و آثار وي تحت تأثير زبان و محتواي اين اثر سترگ قرار دارد. در اين پژوهش ضرب المثلهاي بكاررفته در ابتدانامۀ سلطان ولد كه تاكنون گردآوري نشده، گزينش شده و جايگاه آنها با كاربري در مثنوي مولوي مقايسه گرديده است. روش مطالعه: روش تحقيق در اين رساله توصيفي- تحليلي و تحقيق به گونۀ متن‌پژوهي با ابزار كتابخانه اي و با مطالعۀ مثنوي ابتدانامهبه تصحيح استاد جلال‌الدين همايي (1376) و مثنوي مولوي به تصحيح نيكلسون(1366) انجام يافته است. يافته ها: با بررسي لايۀ بلاغي ساختار در مثنويها، انواع مثل كه بهترين ابزار براي انتقال آموزه هاي اخلاقي است، ديده ميشود. بسبب كاركرد فراوان امثال سايره براي تفهيم امور انتزاعي، واژه هاي ذهني و حسي در كنار هم بكار برده شده است. در لايۀ ايدئولوژيك شاهد بازتاب انديشه هاي تعليمي عرفاني مولوي در مثنوي ولدنامه هستيم. در لايۀ نحوي كاربرد تركيب ساختار نحوي فارسي و عربي در ضرب المثلها، قابل توجه است. گاهي در ديدگاه و كاربرد مثل در اين دو مثنوي اختلافاتي ديده ميشود. بسياري از مصاريع ارزشمند مثنويهاي سلطان ولد پتانسيل مثل ساير را دارند. نتيجه گيري: گرچه انديشه و ديدگاه سلطان ولد استمرار تفكرات مولوي در مثنوي است و سلطان ولد، مانند پدر، براي تبيين ديدگاههاي اخلاقي و عرفاني، پيوسته در بينابين تمثيلهاي خويش، از امثال سايره بهره برده و در آثار سلطان ولد وجوه تشابه بسياري با اين اثر سترگ وجود دارد، جايگاه و كيفيت كاربرد بسياري از امثال در ولدنامه با مثنوي معنوي متفاوت است.