تحليل جامعه شناختي بزم نگاري شاهانه در مكتب تبريز دوم براساس رويكرد بازتاب (مطالعه موردي: نگاره جشن سده و ضيافت عيدفطر)

Sociological Analysis of Paintings of Royal Gatherings of Festivity in Tabriz II School according to Reflection Approach (Case Study: “Sadeh Festival” and “Feast of Breaking the Fast”)

منابع تاريخي، متون ادبي و آثار هنري عصر صفوي حكايت از وفور برپايي مجالس بزم و شادي دارد. اين مجالس بخشي از برنامه هاي دربار شاهان و شاهزادگان صفوي به مناسبت هاي گوناگون بوده است. نگارگران مكتب تبريز دوم، در مصورساختن اين جلوه هاي با شكوه زندگي شاهان صفوي و درباريان تلاش شايان توجهي داشته اند. اين در حالي است كه متن سفرنامه هاي برجاي مانده نيز سندي معتبر در زمينه تاريخي و جامعه شناختي از اين دوران است. اين پژوهش كيفي، باهدف بنيادي و با رويكرد توصيفي-تحليلي است و قصد آن اين است تا ضمن شناخت شرايط اجتماعي طبقه حاكم و دربار دوران صفوي، تاثير آن بر هنر نگارگري بر اساس نظريه بازتاب مورد تحليل قرارگيرد. در اين راستا و با هدف تحليل محتوايي و جامعه شناختي بزم نگاره ها، به اين سوال نيز پاسخ داده خواهد شد كه؛ بزم نگاره هاي شاهانه تا چه ميزان بيانگر شرايط و روابط اجتماعي طبقه حاكم و پادشاهان بوده است؟ جامعه هدف در اين پژوهش بنيادي، بزم نگاره «جشن سده» و«ضيافت عيد فطر» بوده و مهم ترين نتايج حاصل از تحليل يافته هاي بدست آمده نشان مي دهد، هر سه اصل حكومت شاهان صفوي؛ پايبندي به تشيع اثني عشري، تصوف و فرهنگ ايران باستان نه تنها به عنوان ايديولوژي، بلكه به عنوان سه ركن اساسي درحكومت سياسي صفويان، به ميزان قابل توجهي در نگارگري منعكس شده و مشهود است. هرچند برطبق اين رويكرد، در بعضي از نگاره هاي بزم شاهانه، به قصد ايجاد پيوند معنايي ميان شاهان با اساطير شاهنامه و حاكمان ساساني و همچنين اعتباربخشي به اقتدار و شكوه خود، شاهد بزرگ نمايي غيرطبيعي و غيرواقعي مضامين و مراسم بوده ايم.

Stage Historical and literary evidences and texts as well as works of art of the Safavid era point to the abundance of gatherings of festivity and joy in this era. These gatherings have been a part of programs of the Safavid kings and princes on various occasions. The painters of Tabriz II School have made significant efforts to demonstrate the magnificent manifestations of the kings and princes of the court. Moreover, travel logs of this historical period serve as a valid document with regard to the historical and sociological aspects of this period. This study seeks to identify the social conditions of the governing class and the court of Safavid era and analyze its impact on the art of painting based on the theory of reflection. Accordingly, with the purpose of content and sociological analysis of the paintings of royal gatherings of festivity, effort is made to answer this question “To what extent does the paintings of royal gatherings of festivity reflect the social relations of the governing class and the kings? “The target population in this basic research involves two paintings of “Sadeh Festival” and “Feast of Breaking the Fast”. The most outstanding results indicated that the three principles of Safavid Kings, including adherence to Twelvers Shiism, Sufism and culture of ancient Iran are reflected in the paintings clearly not only as ideology but also as the three main elements in the political governance of the Safavid ruling. However, according to this approach, we observe unnatural and unrealistic exaggerations about that era in most of the paintings of royal gatherings of festivity which might be an effort to establish a semantic association between the kings and the myths of Shahnameh and the Sasanian Kings and also validation of their power and magnificence.