مراتب نمادهاي كيمياگري در تناظر با عرفان و هنر اسلامي

Manifestation of Alchemy Symbols in Corresponding with Islamic Mysticism and Art

كيمياگري حكمتي كهن بوده كه علاوه بر پيوند با علوم مختلف، با دين و عرفان نيز ارتباط داشته است. در اسلام بسياري از اذكار و اعمال مرتبط با عرفان از كيميا نشات گرفته و عرفان نيز متقابلا تاثير زيادي بر روند گسترش كيميا بين مسلمانان داشته است. كيمياگري در ماهيت با عرفان اسلامي هماهنگ است؛ زيرا از سرچشمه اي قدسي نشات مي گيرد. بعد روحاني همواره ارجح بر ابعاد مادي و ملموس كيمياگري و ركن اصلي آن محسوب مي گردد كه در صورت حذف، مقام كيميا به جايگاهي پايين تر در بين انواع علوم غريبه نزول مي يابد و ديگر كيميا نخواهد بود. با توجه به اينكه عرفان در شاكله هنر اسلامي سهيم بوده، امكان تشابه و تناظر نمادهاي كيمياگري در هنر اسلامي وجود دارد؛ بنابراين شناخت نمادهاي كيمياگري و چگونگي تجلي آن ها در هنر اسلامي حايز اهميت است. اينكه نمادهاي كيمياگري چه ويژگي هايي دارند و چه تاثيري بر هنر اسلامي داشته اند، سوال اين پژوهش و دستيابي به نحوه تجلي اين نمادها در هنر اسلامي، هدف اين پژوهش است. در اين پژوهش كه به شيوه توصيفي- تحليلي و با تاكيد بر رويكرد سنت گرايانه و كليت گرا انجام گرفته، نمادهاي كيمياگري مرتبت بندي شده و با اصول هنر و عرفان اسلامي مقايسه شده اند. درنهايت اين نتيجه به دست آمد كه نمادهاي كيمياگري با مفاهيم عرفاني كه شكل دهنده مهم ترين ويژگي هاي هنر اسلامي هستند، متناظر و هماهنگ هستند. قواعدي چون نگرش توحيدي، حركت دايره وار و حلزوني نقوش، اهميت كمال به عنوان هدف غايي، انعكاس عالم اكبر در عالم اصغر به عنوان اصول مشترك ميان هنر و عرفان اسلامي و كيمياگري هستند. اين نكته، با توجه به قدمت بيشتر كيميا، تاثير كيميا را بر هنر اسلامي نشان مي دهد.

Alchemy is an ancient science that has been associated with various sciences, religions and mysticism. In Islam, many mystical prayers and practices have originated from the transcendental sciences, and mysticism has had a great impact on the spread of alchemy among Muslims. The nature of alchemy is in harmony with Islamic mysticism; because they branch out from sacred sources. If the spiritual part is eliminated, which has always prevailed over the tangible dimensions of alchemy and is the main pillar of alchemy, the status of alchemy will be reduced to a lower position among the various transcendental sciences and it will no longer be alchemy. Considering that Islamic art is formed from the rules of Islamic mysticism, it is possible to find similarities and correspondences between the symbols of alchemy in Islamic art, and therefore it is important to know the symbols of alchemy and how they manifest in Islamic art. What are the characteristics of alchemical symbols and what effect have they had on Islamic art? The question the aim of this research, and of this research is to see how the manifestation of these symbols in Islamic art is is achieved in This research has been done in a descriptive-analytical manner with a traditionalist and holistic approach. In order to reach the answer, the symbols of alchemy have been defined and ranked and compared with the principles of Islamic art and mysticism. Finally, it was concluded that the symbols of alchemy correspond and are in harmony with the mystical concepts that shape the most important features of Islamic art. Principles such as monotheistic attitude, circular and spiral movement of motifs, the importance of perfection as the ultimate goal, the reflection of the greater world in the lesser world are seen as common principles between Islamic art and mysticism and alchemy. This point, considering the older history of alchemy, shows the influence of alchemy on Islamic art.