بررسي مقايسه اي حسن ظن در متون ديني با خوش بيني در روان شناسي با تاكيد بر صحيفه سجاديه

A Comparison of Favorable Opinion in Religious Texts with Optimism in Psychology with an Emphasis on Sahifah Sajjadiah

سابقه و هدف روان‌شناسي مثبت‌نگر از شاخه‌هاي مهم روان‌شناسي است كه در آن به جنبه‌هاي مثبت رواني انسان مانند بهباشي، شادكامي و تجربه‌هاي غرقگي پرداخته مي‌شود. خوش‌بيني نيز از اين دسته است و بسياري از پژوهش‌هايي كه درباره خوش‌بيني انجام گرفته است نشان مي‌دهد كه افراد خوش‌بين در متغيرهاي روان‌شناختي وضعيت بهتري نسبت به ديگران دارند كه اين خود شاخصي از سلامت روان‌شناختي است. شايد بتوان گفت نزديك‌ترين مفهوم متناظر با خوش‌بيني در متون ديني «حسن ظن» است كه معناي لغوي آن «خوش‌گماني» است. هدف از اين پژوهش بررسي حسن ظن به‌عنوان شاخص سلامت روان‌شناختي از منظر صحيفه سجاديه و تبيين تفاوت آن با خوش‌بيني بود. روش كار مطالعه حاضر پژوهشي تحليلي -تفسيري از نوع مطالعات كتابخانه‌اي است كه با مراجعه به آيات قرآن و روايات ديگر معصومان با تاكيد بر صحيفه سجاديه و بررسي تطبيقي آن با يافته هاي روان شناسي صورت گرفته است. يافته‌ها حسن ظن در صحيفه سجاديه مفهومي پربسامد است. برخلاف خوش بيني در روان‌شناسي كه در دو حوزه فردي و انسان‌ها نسبت به يكديگر مفهوم مي‌يابد، حسن ظن در صحيفه سجاديه در دو حوزه خدا و انسان‌ها مد نظر قرار مي گيرد. نتيجه‌گيري مهم‌ترين وجوه نوآوري اين پژوهش بررسي مفهوم حسن ظن در تمامي دعاهاي صحيفه سجاديه و نيز استفاده تحليلي از آيات قرآن و روايات جهت نشان‌دادن تاثير حسن ظن بر سلامت روان‌شناختي بود. نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد كه حسن ظن به خداوند و انسان‌ها مي‌تواند موجب ايجاد آرامش روحي، كاهش غم و اندوه و ارتباط بهتر با ديگران شود. اين ويژگي‌ها به نوبه خود سلامت روان‌شناختي را در پي دارد. با وجود برخي اشتراكات، دو مفهوم حسن ظن و خوش‌بيني تفاوت‌هايي نيز دارند. تفاوت عمده اين است كه در منابع ديني تاكيد مي‌شود كه بايد به‌طور كامل به خداوند حسن ظن داشت؛ درحالي‌كه چنين نگاهي در روان‌شناسي درباره خوش‌بيني علمي نيست. درمجموع، با عنايت به تفاوت‌هايي كه بين اين دو مفهوم وجود دارد، مي‌توان گفت مفهوم حسن ظن گستره و عمق فزون‌تري در مقايسه با خوش‌بيني دارد.

Background and Objective Positive psychology is one of important branches of psychology that investigates the psychological positive aspects of human such as well-being, welfare and experiences of flow. Optimism is of this kind of variables and many studies on optimism show that optimists have a better status in terms of psychological variables compared to others, which is one of indexes of mental health. It may be understood that the closest concept to optimism in religious contexts is “favorable opinion” meaning “good thoughts”. The objective of this study is to investigate “favorable opinion” as a mental health index from the perspective of Al-Sahifa Al-Sajjadiyya and explain its difference with optimism. Methods This study was carried out using analytical and interpretive method by referring to the Quran verses and narrations of other infallibles with an emphasis on Al-Sahifa Al-Sajjadiyya and comparative analysis of the psychological findings. The authors declared no conflict of interest. Results Favorable opinion has various concepts in Al-Sahifa Al-Sajjadiyya. In spite of optimism in psychology, which is interpreted from an “individual” and “human” perspective, favorable opinionin Al-Sahifa Al-Sajjadiyya is interpreted from a “God” and “Human” aspects. Conclusion The most important innovative aspect of this research is studying the concept of favorable opinionin all supplications of Al-Sahifa Al-Sajjdiyya and interpretive use of the Quranic verses and narrations to show the influence of favorable opinionon mental health. Results of this study show that favorable opinion of God and human may cause spiritual peace, reduction of grief and better communication with the others. These features cause mental health. In spite of some common subscriptions, “favorable opinion” and “optimism” have some differences. A major difference between them, as emphasized in religious contexts is that the human must fully trust God while such a view is not a scientific approach about optimism in psychology. Finally, considering the differences between these two concepts, it may be concluded that the concept of “favorable opinion” is wider and deeper compared to optimism.