مقايسه اثربخشي برنامه آموزشي طرحواره درماني و درمان مبتني بر پذيرش و تعهد بر دشواري خودتنظيمي هيجاني نوجوانان تيزهوش

Comparing the Effectiveness of Schema Therapy and Acceptance and Commitmentbased Therapy on The Emotional Difficulty of Gifted Adolescents

زمينه و هدف نوجواني، يك دوره بحراني براي رشد فرايندهاي عصب زيست شناختي است كه زيربناي كاركردهاي شناختي عالي و رفتار اجتماعي و هيجاني به شمار مي رود. اين مطالعه با هدف مقايسه اثربخشي برنامه آموزشي طرحواره درماني و درمان مبتني بر پذيرش و تعهد بر دشواري خودتنظيمي هيجاني نوجوانان تيزهوش انجام شد. روش و مواد طرح پژوهش حاضر كاربردي و از نوع نيمه آزمايشي، با طرح پيش آزمون و پس آزمون با گروه گواه و پيگيري بود. جامعه آماري پژوهش حاضر، كليه دانش آموزان تيزهوش مراكز پرورش استعدادهاي درخشان دوره متوسطه اول و دوم كرمان در سال تحصيلي 99-1398 بود. روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي بود. تعداد 36 نفر انتخاب شدند و به صورت هدفمند به سه گروه تقسيم گرديدند كه از نظر سن و بهره هوشي همتاسازي شدند. يكي از دو گروه آزمايش 10 جلسه آموزش طرحواره درماني و گروه ديگر درمان مبتني بر پذيرش و تعهد دريافت كردند و گروه گواه هيچ آموزشي را دريافت نكردند. هر دو گروه قبل و بعد از جلسات آموزشي و دوره پيگيري، با پرسشنامه دشواري در تنظيم هيجان Gratz & Roemer مورد آزمون قرار گرفتند. براي تجزيه و تحليل داده ها از روش اندازه گيري مكرر و نرم افزار SPSS-22 استفاده شد. يافته ها ميانگين (انحراف معيار) سن شركت كنندگان در گروه درمان مبتني بر پذيرش و تعهد (2/4) 16/3، در گروه طرحواره درماني (2/7) 16/7 و در گروه گواه (2/8) 16/2 سال بود. مطالعه نشان داد در گروه درمان مبتني بر پذيرش و تعهد ميانگين (انحراف معيار) دشواري در تنظيم هيجان از (10/6) 141/8 در پيش آزمون به (7/7) 96/5 در پس آزمون و (8/1) 94/3 در مرحله پيگيري كاهش يافت (0/001>P). در گروه طرحواره درماني ميانگين (انحراف معيار) دشواري در تنظيم هيجان از (8/8) 140/9 در پيش آزمون به (6/8) 80/2 در پس آزمون و (7/5) 78/6 در مرحله پيگيري كاهش يافت (0/001>P) اما تغييرات در گروه گواه از نظر آماري معنادار نبود. نتيجه‌گيري: مطالعه نشان داد كه طرحواره درماني و درمان مبتني بر پذيرش و تعهد باعث كاهش مولفه هاي دشواري در تنظيم هيجان در نوجوانان تيز هوش شد. طرحواره درماني تاثير بيشتري نسبت به درمان مبتني بر پذيرش و تعهد بر عدم پذيرش پاسخ هاي هيجاني، دشواري در انجام رفتار هدفمند، فقدان آگاهي هيجاني و عدم وضوح هيجاني داشت.

Background and Objective: Adolescence is a critical period for developing neuropsychological processes that underpin excellent cognitive functions and social and emotional behavior. The objective of this study was to compare the effectiveness of schema therapy and acceptance and commitment-based therapy on the emotional difficulty of gifted adolescents. Materials and Methods: This study was of semi-experimental design, with pre-test, post-test, control group, and follow-up. Participants included 36 gifted students of talented centers in the first and second secondary schools of Kerman in the academic year 2019-2020, selected via stratified random sampling. Participants were purposefully divided into three groups that were matched in terms of age and IQ. One of the two experimental groups received ten sessions of schema therapy training, while the other group received acceptance and commitment therapy. The control group did not receive any training. Both experimental groups were tested before and after the training sessions and in the follow-up period with a questionnaire in regulating emotion by Gratz & Roemer. The repeated measurement method and SPSS software version 22 were used to analyze the data. Results: The mean (SD) age of participants in the acceptance and commitment treatment group was 16.3 (2.4), schema therapy group 16.7 (2.7), and the control group 16.2 (2.8) years. The study showed that in the acceptance and commitment therapy group, the mean (SD) difficulty in regulating emotions ranged from 141.8 (10.6) in the pre-test to 96.5 (7.7) in the post-test and 94.3 (8.1) decreased in the follow-up phase (P<0.001). In the schema therapy group, the mean (SD) difficulty in emotion regulation decreased from 140.9 (8.8) in the pre-test to 80.2 (6.8) in the post-test and 78.6 (7.5) in the follow-up phase (P<0.001). The mean (SD) the difference in the control group was not statistically significant. Conclusion: The study showed that schema therapy and acceptance and commitment-based therapy reduced the difficult components of emotion regulation in high-intelligence adolescents. Schema therapy had a more significant effect than acceptance and commitment therapy on non-acceptance of emotional responses, difficulty in performing purposeful behavior, lack of emotional awareness, and lack of emotional clarity.