رويكرد زيستي-تكاملي در مواجهه با اديان: بررسي ديدگاه ديويد ويلسون

يكي از صفات مهم و متمايزكنندۀ انسان نسبت به پستان‌داران نخستين، به لحاظ زيستي-تكاملي، فرهنگ است كه نهادهاي سياسي و اجتماعي، سنت‌هاي ديني و اخلاقي را در بر مي‌گيرد. بنا بر مطالعات زيستي-ژنتيكي، اديان به عنوان يك فرهنگ جهان‌شمول از ميزان ارث‌پذيري بالايي برخوردارند، به طوري كه خصيصهٔ دين‌داري از نسل ميان‌سال به نسل جوان‌تر به ارث مي‌رسد. ديويد ويلسون زيست‌شناس آمريكايي، دين را يك «تطابق چندسطحي» و محصول تكامل فرهنگي مي‌داند كه در جهت مشاركت و ايجاد همبستگي بين گروه‌ها شكل گرفته و آنچه باعث بقاي اديان در طول تاريخ و تنوع و تكثر آن در فرهنگ‌هاي مختلف بوده كاركرد تكاملي آنها در جهت همبستگي گروه‌هاي ديني بر مبناي واقع‌گرايي عملي است. در نظر ويلسون، بحث از واقع‌نمايي حقيقي و صدق گزاره‌هاي ديني هيچ وجهي ندارد و آنچه اهميت دارد تنها جنبهٔ مفيد بودن گزاره‌هاست. اين نوع تبيين از علل پديد آمدن و بقاي اديان در طول تاريخ بشري به لحاظ معرفت‌شناختي چالش‌هاي فراواني را پديد مي‌آورد كه به خصوص در اديان گزاره‌محور و منتسب به وحي الهي قابل توجه است. در اين نوشتار آراي ويلسون به تفصيل بيان مي‌شود و مورد نقد و بررسي قرار مي‌گيرد و بحث خواهد شد كه شكل‌گيري معرفت ديني در يك دين‌دار باورمند تنها با نگاه كاركردگرايانۀ منفعت‌محور و با تكيه بر تبيين‌هاي تكاملي قابل تبيين نيست و نبايد از نقش ساير مؤلفه‌هاي معرفتيديني، عقلي و احساسي غفلت كرد.