كانال‌هاي اثرگذاري درآمدهاي نفتي بر رشد اقتصادي ايران

فرضيه نفرين منابع از پيچيده‌ترين تئوري‌هايي است كه مبتني برانديشه روش‌شناسي علم ابطال‌گرايي پوپر درعلم اقتصاد مطرح شده است و اقتصادانان مدل‌هاي مختلي به منظور آزمون اين فرضيه طراحي نمودند. اما تجربيات متناقض در كشورهاي مختلف مانع از تبديل اين فرضيه به قانون وحتي تئوري را نداد. هدف اين پژوهش، ارزيابي كانال‌هاي اثرگذاري درآمدهاي نفتي بر رشد اقتصادي ايران طي دوره‌‌ي 1357 تا 1395 با استفاده از مدل ساكس و وارنر است. نتايج نشان داد كه درآمدهاي نفتي به تنهايي براي رشد اقتصادي مضر نيستند و اثر مستقيم مثبتي بر رشد اقتصادي ايران دارند. اما هنگامي كه طبق مدل پيشنهادي ساكس و وارنر متغيرهاي توضيحي ديگر مانند سرمايه‌گذاري فيزيكي، درجه‌ي باز بودن اقتصاد، رابطه‌ي مبادله و سرمايه انساني به عنوان كانال‌هاي اثرگذاري وارد مدل مي‌شود، به دليل اثر درآمدهاي نفتي بر اين متغيرها و سپس اثرگذاري منفي غيرمستقيم بر رشد اقتصادي، اثر كل درآمدهاي نفتي بر رشد به شدت كاهش يافته و بسيار كم‌تر از مقدار اوليه مي‌شود. هم‌چنين نتايج نشان داد كه افزايش سرمايه‌گذاري فيزيكي، درجه‌ي باز بودن اقتصاد و ارتقاي سرمايه انساني، تأثير مثبت و افزايش رابطه‌ي مبادله تأثير منفي بررشد اقتصادي ايران دارد. علاوه بر اين ميزان اهميت و نوع اثرگذاري هر كانال بر رشد اقتصادي مشخص گرديد و مشاهده شد كه به جز كانال سرمايه انساني، اثر غيرمستقيم درآمدهاي نفتي بر رشد اقتصادي ايران از هر كانال منفي است.