خاستگاه، تهافت و توافق اماميه و اهل سنت در انواع مقاصد شرع

مقاصد الشَّريعه در اهل سنت و تنقيح مناط يا علل احكام، در اماميه نه ماهيت حكم است و نه دليل آن به‌شمار مي‌رود، بلكه غايات و حكمت‌هاي مصلحت‌خواهانه‌اي پشت صحنه تشريع احكام است كه فقيه را در تصميم‌گيري‌ها صحي و بجا ياري مي‌دهد. پيشتازي عالمان اهل سنت در عرصه مقاصدي، اين زمينه را فراهم آورده است كه از درخت تنومند «مصالح و مفاسد»، شاخ و برگ‌هايي ايجاد و انواع مقاصد شرع را تصوير كنند و از هر كدام آنها آثار علمي و راهكارهاي عملي، استخراج كنند. يافته‌ها اين تحقيق با رويكرد تحليلي و نظريه‌پردازيكاربردي مبتني بر روش بررسي منابع مكتوب، نشان مي‌دهد كه دو گرايش فقهي اماميه و اهل سنت، خاستگاه مقاصد شرع را مصالح و مفاسد مي‌دانند و در «مقاصد جزئيّه»، ضمن همسويي نظري، در عمل نيز، توافق دارند و حكم مسائل جزئي فاقد نص در ابواب مختلف فقه را از طريق مقاصد جزئيه يا تنقيح مناط، روشن مي‌كنند، هرچند فقيهان اماميه نسبت به مقاصد ديگر به‌ويژه مقاصد عامه و خاصه، بر نفي و اثبات آنها، موضع جدي نگرفته‌اند.