تاملي در تربيت اخلاقي از طريق ارزيابي همتايان بر اساس آيات و روايات

ارزيابي همتايان روشي است كه به كارگيري آن كمك شاياني به بهبود يادگيري دانش آموزان در موضوعات درسي گوناگون مي كند. برخي پژوهشگران، اين روش را براي پرورش اخلاقي هم موثر دانسته اند و نشان داده اند كه ارزيابي همتا منجر به پرورش برخي ارزش هاي اخلاقي در دانش آموزان هم چون: دلسوزي، نيك انديشي، بيان استدلالي، نرمي و لطافت در گفتار، احترام، همكاري، نگرش منصفانه و مسئوليت پذيري در قبال ديگران مي شود. به نظر مي رسد كه ادبيات مشابهي در دين ما در اين زمينه وجود داشته باشد و بتوان از روش ارزيابي همتا براي تربيت اخلاقي با رويكرد ديني نيز سخن گفت. در اين ميان، نكته مهم، كارآمدي اين روش تربيتي است كه در گرو تحقق و رعايت شرايط لازم براي اجراي صحيح آن مي باشد. هدف اصلي از اين تحقيق اين بود كه با استفاده از آموزه هاي غني قرآن و روايات كه مرتبط با اين مبحث هستند، شرايط كارآمدي اين روش استخراج شود. روش تحقيق، توصيفيتحليلي بود. جامعه آماري شامل آيات قرآن كريم و روايات اهل بيت (ع) بود كه نمونه اي هدفمند و مرتبط با موضوع، انتخاب شد و سپس آيات و روايات منتخب، مورد بررسي تحليلي قرار گرفتند. يافته ها حاكي از آن است كه مهمترين شروط اثربخشي ارزيابي همتا عبارتند از: الف) شرايط ناظر بر ارائه دهنده بازخورد ( تقدم شناخت دقيق، خيرخواهي خداپسندانه، صداقت و انصاف در ارزيابي، محرمانگي، عدم تجسس، بيان صريح و مدلل، لطافت و مدارا در عين صراحت، ارائه پيشنهاد اصلاحي، اولويت خوداصلاحي)؛ ب) شرايط دريافت كننده بازخورد اصلاحي( اصلاح نگرش به خود، اصلاح نگرش نسبت به بازخورد ديگران، اصلاح نگرش نسبت به ارزياب، گشودگي و پذيرندگي، تمايز محتوا از ارزياب، تامل در بازخوردها، سپاسگزاري و قدرشناسي، جستجوي فعالانه بازخورد، گذشت و مثبت انديشي در موارد بازخورد نادرست و نابجا). براي تحقق يافتن اين شرايط، معلمان بايد ابتدا در اين زمينه آموزش ببينند و نگرش ها و مهارت هاي لازم را به دست آورند، نقش دانش آموزان در تربيت را به رسميت بشناسند و بتوانند مسئوليت ارزيابي را توزيع كنند؛ آنگاه دانش آموزان را نيز به شناخت ها و مهارت هاي لازم مجهز كنند.