ارزيابي ژنوتيپ‌هاي گندم نان تحت شرايط تنش خشكي در مرحله گياهچه‌اي با استفاده از شاخص‌هاي خشكي

وجود تنش خشكي در ابتداي فصل رشد يكي از مهم‌ترين عوامل تهديدكننده توليد گندم كشور ‌است. طول كلئوپتل مهم‌ترين صفت مورفولوژيك در تعيين عمق كاشت، قدرت سبز كردن و استقرار گياهچه‌ است. به منظور ارزيابي تعدادي از ژنوتيپ‌هاي بومي گندم نان تحت تنش خشكي در مرحله گياهچه‌اي، آزمايشي با 35 لاين خالص در سه شرايط رطوبتي (شاهد، تنش خشكي با پلي‌اتيلن گليكول 6 هزار در غلظت‌هاي 10 و 15 درصد) در قالب طرح كاملا تصادفي با سه تكرار در دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان انجام شد. اجرا شد. صفت طول كلئوپتيل پس از هشت روز اندازه‌گيري شد. بر اساس مقادير طول كلئوپتيل در شرايط شاهد (Yp) و شرايط تنش (Ys) شاخص‌هاي MP، GMP، HM، STI، SSI، YI، TOL، RSI و YSI محاسبه شدند. ضرايب همبستگي شاخص‌هاي تحمل به خشكي نشان داد كه شاخص‌هاي MP، GMP، HM و STI مناسب‌ترين شاخص‌ها براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي بودند. نتايج تجزيه به مولفه‌هاي اصلي نشان داد كه دو مولفه اول در مجموع 99.78 درصد تغييرات را در شرايط تنش خشكي 10 درصد و 99.80 درصد را در شرايط تنش خشكي 15 درصد توجيه كردند. بر اساس شاخص‌ها و نمودار سه بعدي، ژنوتيپ‌هاي شماره 3، 6، 11 و 24 (به ترتيب بومي كشور‌هاي تركيه، افغانستان، ايران و افغانستان) به عنوان ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي در مرحله گياهچه‌اي شناسايي شدند در حالي كه ژنوتيپ‌هاي شماره 14، 15، 21، 30 و 35 به عنوان حساس‌ترين ژنوتيپ‌ها معرفي شدند. نمودار چند متغيره باي پلات نيز نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي در مجاورت بردار‌هاي مربوط به بهترين شاخص‌هاي تحمل به خشكي قرار داشتند. از ژنوتيپ‌هاي بومي شناسايي شده در اين پژوهش مي‌توان در برنامه‌هاي اصلاحي گندم نان تحت شرايط تنش خشكي در مرحله گياهچه‌اي بهره برد.