رويكردهاي «فعّال» و «منفعل» در سياست قضاييِ ديوان بين‌المللي دادگستري

محاكم بين‌المللي در مواجهه با قضاياي مختلف و اوضاع و احوال گوناگون در جامعه بين‌المللي همواره به شكلي واحد برخورد نمي‌كنند. در عوض، محاكم بين‌المللي مي‌كوشند تا با به‌كارگرفتن رويكردهاي مختلفي به اشتغال قضايي خود بپردازند و از اين طريق ميان مقتضيات جامعه بين‌المللي از يك سو، و خواست طرفين اختلاف از سوي ديگر تعادلي برقرار كنند. اتخاذ اين رويكردها به «سياست قضاييِ» هر محكمه بستگي دارد كه به نوبه خود بايد از دل رويه قضايي آن استخراج شود. ديوان بين‌المللي دادگستري در طول حيات خود كوشيده است تا با درنظرگرفتن جامعه بين‌الملليِ هر عصر، خود را با نيازهاي روز آن هماهنگ سازد تا بتواند اشتغال قضايي خود را به بهترين نحو به انجام رساند. در اين مسير، ديوان در دوران‌هايي كه جامعه‌ بين‌المللي دچار بي‌ثباتي بوده، تلاش كرده است بيشتر به رويكرد «منفعل» و «احتياط قضايي» نزديك شود؛ و در مقابل، در دوران‌هاي ثبات به رويكرد «فعال» و «كنش‌گري قضايي» بپردازد؛ گرچه ديوان گاه به جهت وجود مقتضيات خاص و موردي نيز بنا به مورد به يكي از اين رويكردها بيشتر قرابت نشان داده است.