مقايسه بازده و تركيب‌هاي تشكيل‌دهنده اسانس اندام هاي مختلف مريم نخودي (Teucrium polium L.) در رويشگاه طبيعي استان كرمان

مريم نخودي (Teucrium polium L.) يكي از گياهان دارويي با ارزش و متعلق به تيره نعناع (Lamiaceae) مي باشد كه در سراسر كشور، از دشت ها و نواحي پست تا ارتفاعات كوهستاني پراكنده مي باشد. در پژوهش حاضر، تعداد 30 گياه در مرحله گلدهي كامل، به صورت تصادفي از رويشگاه جيرفت تهيه و به سه گروه 10تايي تقسيم شده و پس از آن اقدام به جداسازي گل، برگ و ساقه هر گروه، جهت انجام آزمايش گرديد. استخراج اسانس از هر اندام با سه تكرار و در هر تكرار 200 گرم ماده گياهي به روش تقطير با آب و با استفاده از دستگاه كلونجر، صورت گرفته و تركيبات شيميايي آنها با دستگاه گاز كروماتوگرافي (GC) و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف سنج جرمي (GCMS) شناسايي گرديد. عملكرد متوسط اسانس اندام هاي مختلف گل، برگ و ساقه به ترتيب 1.25، 0.93 و 0.14 درصد (وزني/وزني) به دست آمد. اجزاي شيميايي شناسايي شده در گل، برگ و ساقه به ترتيب 59، 56 و 61 تركيب بود. نتايج آناليز تركيب هاي اسانس نشان داد تورِيول، آلفا پينن، بتا پينن، بتا ميرسن، دي ال ليمونن، الِمول و كاريوفيلن عمده ترين تركيب هاي تشكيل دهنده اسانس گل و برگ بودند. در اسانس ساقه تركيب هاي تورِيول، الِمول، آگارُسپيرول، كاريوفيلن، اسپاتولنول و كاريوفيلن اكسايد به وفور يافت شدند. اسانس گل و برگ غني از هيدروكربن هاي مونوترپني و اسانس ساقه غني از سسكويي ترپن هاي اكسيژن دار بودند. تركيب غالب و مشترك در اسانس اندام هاي اين گونه، تورِيول بود كه در اسانس ساقه بيشترين و در گل كمترين مقدار مشاهده گرديد. گل مريم نخودي، پتانسيل توليد اسانس بالاتري نسبت به ساير اندام ها داشت. در نهايت، از تنوع شيميايي در اسانس اندام هاي مختلف اين گياه، مي توان جهت پيشبرد اهداف به زراعي و به نژادي در صنايع دارويي، غذايي و آرايشي بهداشتي استفاده نمود.