ارزيابي تحمل كم‌آبي تعدادي از مرزه‌هاي بومي ايران با استفاده از شاخص‌هاي تحمل تنش

شناسايي گياهان مقاوم به كم‌آبي كه داراي بازده اقتصادي بالايي نيز باشند، مي‌تواند موجب افزايش بهره‌وري توليد در شرايط ديم باشد. مرزه (Satureja sp.) از گياهان دارويي پركاربرد خانواده نعناع (Lamiaceae) است كه تنوع گونه‌اي زيادي دارد. در اين پژوهش عملكرد ماده خشك، محتوي اسانس و تحمل تنش كم‌آبي پنج گونه مرزه بومي ايران شامل Satureja bachtiarica Bunge.، Satureja sahendica Bornm.، Satureja spicigera (K.Koch) Boiss.، Satureja macrantha C.A. Mey و Satureja mutica Fisch. and C.A.Mey. تحت شرايط ديم و آبي استان كردستان (سنندج) بر اساس شاخص‌هاي تحمل تنش به‌صورت كرت خرد شده در قالب طرح بلوك كاملاً تصادفي در سال 1397 در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان كردستان مورد ارزيابي قرار گرفت. بوته‌ها در مرحله گلدهي برداشت شدند و اسانس‌گيري از آن‌ها توسط دستگاه كلونجر به مدت سه ساعت انجام گرفت. نتايج نشان داد كه تيمار آبياري تنها روي ماده خشك تأثير معني‌داري داشت و اثر متقابل گونه و تيمار آبياري تنها روي محتوي اسانس تأثير معني‌داري گذاشت. ولي هر دو صفت مذكور تحت تأثير معني‌دار نوع گونه قرار گرفتند. بيش‌ترين ميزان اسانس (2.12 درصد) و كم‌ترين ميزان اسانس (0.48 درصد) به ترتيب متعلق به گونه‌هاي S. mutica و S. macrantha تحت شرايط ديم بود. بيشترين عملكرد ماده خشك به ازاي تك بوته (482.72 گرم) از گونه‌ S. spicigera و كمترين ميزان آن (44.4 گرم) از گونه S. sahendica بدست آمد. بر اساس نتايج تجزيه عاملي و همبستگي‌ها، شاخص‌هاي MP، GMP، STI و HAM برترين شاخص‌ها جهت شناسايي گونه‌ متحمل به شرايط ديم شناخته شدند و براساس شاخص‌هاي مذكور، گونه‌ S. spicigera متحمل‌ترين و مناسب‌ترين گونه جهت كشت تحت شرايط ديم استان كردستان تشخيص داده شد.