اقطاع داري و تغيير مناسبات توليد كشاورزي در ايران دوران ميانه

مناسبات توليد بهره ثابت مالكانه مزارعه اقطاع سلجوقيان

با آغاز واگذاري­ هاي محدود زمين هاي ديواني به عنوان اقطاع به نظاميان در زمان آل­بويه و گسترش و تثبيت اين روش در زمان سلاجقه، تغييرات عمده­اي در ساختار اقتصاد ارضي فلات ايران كه از زمان ورود اسلام به ايران تا تسلط سلاجقه، كمابيش بي­تغيير مانده بود، به وجود آمد. مسئله اصلي اين مقاله بررسي اثرات گسترش اقطاع داري بر ساختار اقتصاد ارضي ايران و مناسبات توليد مرسوم در آن مي­باشد. در اين مقاله با روش تحليلي-تاريخي و با استفاده از تكنيك مقايسه تطبيقي به بررسي ميزان شكوفايي توليد ارضي و مناسبات توليد مرتبط با آن مابين مناطق اقطاعي و غير اقطاعي و همچنين شرايط اقتصاد ارضي قبل و بعد از گسترش اين نظام بهره­برداري از زمين، پرداخته­ايم و نشان داده­ايم كه گسترش اقطاع ­داري چه آسيب­هايي به اقتصاد كشاورزي ايران از لحاظ تكامل نيروهاي توليدي وارد آورد و تغيير مناسبات توليد غالب در اقتصاد ارضي فلات ايران از «بهره ثابت مالكانه» به «مزارعه» در اثر گسترش اقطاع ­داري چگونه باعث استثمار هر چه بيشتر نيروهاي توليدي و جدا كردن ايشان از ابزار توليد و سهم مناسب از محصول گرديد. همچنين در اين مقاله علل ايجاد اين سير نزولي در اقتصاد كشاورزي ايران و نتايج زيانبار اين تغييرات در مناسبات توليد آن پس از گسترش اقطاع­ داري، نيز بررسي شده است

With the commencement of limited giving state (divani) lands to the militaries as an iqta in the Buyid period and spread and Stabilize of this in the Seljuk period, Made a major changes in the land economy’s structure of Iran’s plateau which remained almost unchanged from arrival of the Islam in Iran until the Seljuk domination. The main problem of this article is to investigate the effects of iqta expansion on the structure of Iran’s land economy and its usual production relations. Also in this article, with the analytical-historical method and using the comparative comparison technique, I have studied the prosperity of agricultural production and the production relations related to it between iqta regions and other areas. I have also compared conditions of the land economy before and after the expansion of this land using system and it have been shown that the expansion of the iqta has caused damage to Iran’s agricultural economy, both in terms of the growth of productive forces and changing the most type mode of production relations in the Iran’s plateau land economy from fixed ownership portion To the MOZARIE and how it led to the more Exploitation of direct productive forces and separation them from the tools of production and the appropriate share of the product. Moreover, the causes of this downward trend in Iran's agricultural economy and the adverse consequences of these changes in production relations after the expansion ofiqta are discussed.