ارزيابي انتشار فضايي جمعيت در شهرهاي كوچك و مياني از هسته مركزي در شرايط رشد افقي (مطالعه موردي: شهر طرقبه)

Assessing the Spatial Difusion of Population in Small and Medium-Sized Cities from the Central Core Under Horizontal Growth Conditions (Case Study: Torqabeh City)

اين مطالعه به دنبال آن است تا با تكيه بر مدل­هاي تحليل فضايي و در چارچوب نگرش «انتشار فضايي»، جايگاه هسته مركزي شهر طرقبه را از منظر گروه­هاي جمعيتي، در شرايط رشد آرام (قبل از 1385) و رشد سريع (بعداز 1385)، مورد ارزيابي قرار دهد. متغيرهاي تحقيق شامل تعداد جمعيت، تعداد زنان، سالخوردگان، جوانان، شاغلين، بيكاران و كمسوادان و مقياس تحليل در سطح 1476بلوك شهري و طي سه دوره زماني1375، 1385و 1395 است. براي اين منظور ضمن ايجاد پايگاه اطلاعات مكاني از ويژگي­هاي جمعيت شهر طرقبه و هسته مركزي آن و با استفاده از ابزارها و تكنيك­هاي آماري-فضايي همچونGetis-Ord Gi و Grouping Analysisبه ارزيابي و تحليل دادهها پرداخته شد. نتايج اين ارزيابي نشان ميدهد تا قبل از 1385، هسته مركزي منشأ تمام گروه­هاي جمعيتي و متمايز از ساير محدودههاي شهري است. اما پس از 1385، گروه­هاي جمعيتي با الگوي غالب «انتشار فضايي پيوسته» از هسته مركزي خارج و در پيرامون آن ساكن ميشوند. مدل­هاي تحليل فضايي نشان ميدهند كه در نتيجه اين تغييرات، هسته مركزي طرقبه، جايگاه خود را در مقايسه با ساير محدوده هاي شهري از دست نميدهد؛ بلكه اين فرايند، سبب شبيهتر شدن برخي محدوده ها به هسته مركزي و تكثير ويژگي­هاي جمعيتي هسته مركزي در ساير محدوده ها ميشود. انتشار گروه­هاي جمعيتي در پيرامون هسته مركزي و چسبيده به آن، از سويي بيانگر تمايل افراد بهحضور در اين محدوده و نمايش پيوستگي و انسجام فضايي و از سوي ديگر بيانگر وجود الگوي متمايز از تحولات هسته مركزي در شرايط رشد كالبدي در شهرهايي از اين قبيل و تفاوت آن با الگوهاي تعميم ­يافته ناشي از تحولات شهرهاي بزرگ خواهد بود

The present study, using spatial analysis models and in the framework of the "spatial diffusion" approach, has evaluated the position of the central core of Torqabeh city from the perspective of population groups. This evaluation includes two periods: 1- Slow growth (before 2006) and 2- Rapid growth (after 2006). Research variables include population, number of women, elderly, youth, employed, unemployed and illiterate. The scale of analysis comprises 1476 urban blocks and three periods of 1996, 2006 and 2016. For this purpose, a spatial database including the population characteristics of Torqabeh city and its central core was created and then data were analyzed using spatial statistical tools and techniques such as Getis-Ord Gi and Grouping Analysis. The results of this evaluation showed that before 2006, the central core was the origin of all population groups and was different from other urban areas. But after 2006, population groups with the dominant pattern of "continuous spatial diffusion" move out from the central core and settle around it. Spatial analysis models show that as a result of these changes, the central core of Torqabeh does not lose its position compared to other urban areas. Rather, this process causes some areas to become more similar to the central nucleus and the population characteristics of the central nucleus to be multiplied in other regions. The spread of population groups around the central nucleus and its adjacent areas, on the one hand, indicates the desire of individuals to be present in this area and show spatial cohesion, and on the other hand indicates the existence of a distinct pattern of central nucleus changes in physical growth which is different from common patterns in large cities.