بررسي تطبيقي موضوع جبر و اختيار در اشعار ايليا ابوماضي، خيام و حافظ

A comparative study of Determinism in the poems of IlyaAbuMadi, Khayyam and Hafiz

مسألۀ جبر و اختيار از مسائل بسيار كهن است كه همواره ذهن انسان را به تأمل فراخوانده‌‌ است. پرسش اساسي آن است كه آيا آدمي، دربارۀ اعمال خود مختار است؟ يا آنكه هيچگونه رفتار اختياري از او سر نمي‌زند و هر چه انجام مي‌دهد از سر جبر است. در اين مقاله كه به روش تحليلي- توصيفي انجام گرفته‌است، در پي آنيم تا موضوع جبر و اختيار را در اشعار خيام، حافظ و ايليا ابوماضي با نگاهي تطبيقي و به روش كتابخانه‌اي بررسي كنيم. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه هاله‌اي از ترديد بر جهان‌بيني هر سه شاعر ديده مي‌شود؛ اما حافظ نظر آشكاري بر تاييد انديشۀ اختيارگرايانه و خيام نيز نظر روشني بر تصريح انديشۀ جبرگرايانه دارد و در مورد موضوع «جبر و اختيار»، سهم حافظ از خيام و ايليا ابوماضي بيشتر است كه با توجه به اشعري بودن حافظ قابل توجيه است.

The question of determinism is one of the very old issues that has always preoccupied human mind. The key question is whether one is autonomous in one's actions or they do not have any intentional behavior and that all they do is through deterministic measures. In this descriptive-analytic article, we attempt to examine the issue of determinism and authoritarianism in the poems of Khayyam, Hafez, and IlyaAboumazi comparatively and based on a library method. The results show that Hafez's contribution to the case of "determinism and will" and "fate and fortune" is greater than those of Khayyam and IlyaAboumadi.