كاربرد نمادين خرقه و بازتاب آن در ديوان غزليات شمس تبريزي

The symbolic use of the cloak and its reflection in the lyric poetry of Shams Tabrizi

خرقه يكي از شعائر صوفيه است. متصوفه لباسي را خرقه مي­دانند كه پير طريقت بر تن مريدي كه تحت ولايت او در­آمده باشد مي­پوشاند. خرقه وخرقه دادن پير به مريد در تمام سلسله­ هاي صوفيه به ­عنوان نماد انتقال آموزه­ ها وميراث معنوي و در­واقع اجازۀ تشرف مريد به تصوف است.نماد­پردازي عرفاني در شعر فارسي با حكيم سنايي غزنوي آغاز شد. هرچند پيش از سنايي كاربرد تصاوير نمادين در اشعار شاعران عارف امري رايج بود اما به ­دليل نداشتن بسامد، ارزش سبك شناختي نداشت. در اين پژوهش روش تحقيق، اسنادي و كتابخانه­اي است و تحليل متن از طريق شواهد به­دست آمده است. در اين روش پس از مطالعۀ ديوان شمس و يادداشت­برداري، مطالب دسته ­بندي و سپس بررسي و تحليل و عناصر رمزي تبيين شده است. ضرورت انجام اين تحقيق صورت نگرفتن پژوهشي در راستاي نمادهاي خرقه در ديوان غزليات شمس است. اين پژوهش به تحليل و بررسي اجزا و رمزهاي خرقه پرداخته ­است. هدف آن بررسي بازتاب نگاه مولانا به خرقه و تحليل نمادهاي آن در ديوان شمس است. اين پژوهش مشخص كرده است كه نگاه مولانا به خرقه عمدتاً نگرشي منفي است. او از يك­سو خرقه را نماد جسم، قالب و وجود نفساني و مظاهر آن مي­داند و از سويي ديگر نماد زهد ريايي و تزوير و سالوس.

The cloak is one of the rituals of Sufism. Sufis consider a cloak the gone worn by the old man on the body of a disciple who had come under his guardianship. The cloak and the giving of the cloak by the old man to the disciple in all Sufi dynasties serve as a symbol showing the transmission of teachings and spiritual heritage of Sufism and in fact, the permission of the disciple to enter Sufism. Although before Sanai the use of symbolic images in the poems of mystic poets had been common, but due to lack of frequency, it had no stylistic value. The research method used in the present project is documentary and based on library sources and the text analysis is done through evidence from the texts. In this method, after studying Divan-e Shams and taking notes, the contents are categorized, examined and analyzed for detecting and discussing the cryptic elements. The necessity of conducting this research is due to the fact that no similar study has been done on the symbols of the cloak in Divan-e Shams. This research has analyzed the components and codes of the cloak. Its purpose is to study the reflection of Rumi's view on the cloak and to analyze its symbolic presentation in Divan-e Shams. Results from this study have shown that Rumi's view of the cloak is mainly a negative one. On the one hand, he considers the cloak as a symbol of the body, physical form and corporal existence and its manifestations, and on the other hand, it is a symbol of asceticism, hypocrisy and corruption.