مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - واكنش عملكرد و روند تجمع زيست‌توده ارقام جديد پنبه به تراكم

چكيده فارسي :

سابقه و هدف: يكي از خصوصيات پنبه عادت رشدي نامحدود است كه سازش‌پذيري فيزيولوژيك و مرفولوژيك آن‌را به طيف گسترده‌اي از شرايط محيطي و عمليات‌هاي زراعي نشان مي‌دهد. اين سازش‌پذيري بر نحوه شكل‌گيري و ايجاد ساختار كانوپي آن مي‌تواند بر مقدار و نحوه تخصيص زيست‌توده گياه به اندام‌هاي رويشي و زايشي، ميزان جذب نور و مقدار توليد محصول اثر قابل توجهي بگذارد. در بين برنامه‌هاي زراعي موثر در افزايش عملكرد پنبه، تبيين تراكم گياهي بهينه كشت و انتخاب رقم مناسب با حفظ و تعادل رشد آن، قادر است زمينه ساز دستيابي به عملكرد بالا باشد. زيرا جمعيت گياهي مطلوب يك رقم عمل كليدي جهت حداكثر سازي عملكرد و برگشت مناسب سرمايه‌گذاري اقتصادي محسوب مي‌گردد و تراكم‌هاي گياهي خيلي بالا يا خيلي پايين مي‌تواند نتايج منفي براي عملكرد آن داشته باشد. لذا با توجه به نياز به اطلاعات بيشتر در خصوص واكنش رشدي و عملكردي ارقام تازه معرفي شده پنبه به تراكم‌هاي گياهي مختلف كه نقش مهمي در استفاده بهينه از فصل رشد و نهاده‌هاي توليد و به‌تبع آن افزايش عملكرد و سود اقتصادي براي پنبه‌كاران استان گلستان را دارد، اين آزمايش طراحي و اجراء گرديد. مواد و روش‌ها: آزمايش در مزرعه‌اي تحقيقاتي واقع در مجاورت ايستگاه آب و هواشناسي سينوپتيك شهرستان علي‌آبادكتول با ارتفاع 140 متر از سطح دريا با ميانگين بارندگي ساليانه 693 ميلي‌متر و ميانگين دمايي 5/17 درجه سانتي‌گراد، در سال 1398 انجام شد. اين آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار به اجراء درآمد. فاكتورهاي مورد مطالعه در آزمايش شامل دو رقم جديد پنبه (رقم لطيف و ساجدي) و چهار تراكم كشت (55، 75، 95 و 115 هزار بوته در هكتار) بود. جهت تخمين وزن زيست‌توده خشك پنبه، از زمان اولين ظهور جوانه گل چهار بوته از هر واحد آزمايشي به فاصله هر 15 روز در روزهاي 44، 59، 74، 89، 104،‌ 119 و 134 پس از ظهور گياهچه، برداشت شدند تا وزن خشك ثابت به‌دست آيد. يك معادله رگرسيون لجستيك به‌منظور تبيين تجمع زيست‌توده مورد استفاده قرار گرفت و پارامترهاي رشد گياهي اندازه‌گيري شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه طول دوره رشد در رقم ساجدي به‌طور معني‌داري از رقم لطيف بيشتر بود و در هر دو رقم با افزايش تراكم تا 95 هزار بوته در هكتار بر مقدار صفات تعداد قوزه در واحد سطح، عملكرد كل وش و عملكرد الياف به‌طور قابل ملاحظه‌اي افزوده شد. تفاوت معني‌داري در عملكرد كل وش و عملكرد الياف بين تراكم‌هاي 75 با 115 هزار بوته در هكتار در هر دو رقم وجود نداشت. بيشترين تجمع زيست‌توده رويشي و كل بوته در هر دو رقم در تراكم 115 هزار بوته در هكتار مشاهده شد. بر اساس شبيه‌سازي زيست‌توده بوته‌ها در تراكم‌هاي مختلف، بالاترين ميانگين و حداكثر ميزان توليد زيست‌توده اندام‌هاي زايشي به‌ترتيب با 4/73 و 7/83 كيلوگرم در هكتار متعلق به تراكم 95 هزار بوته در هكتار بود. نتيجه‌گيري: تعيين مطلوب‌ترين تراكم گياهي جهت دست‌يابي به حداكثر توليد عملكرد پنبه در نواحي اكولوژيك مختلف به‌دليل متغير بودن شرايط آب و هوايي، ارقام مورد كاشت و ساير عمليات زراعي، متفاوت است. يافته‌هاي تحقيق حاضر نشان داد كه رقم معرفي شده ساجدي از نظر عملكرد كل وش نسبت به رقم لطيف در منطقه علي‌آباد برتر بود. همچنين بالاترين عملكرد كل وش در رقم ساجدي تحت تراكم 95 هزار بوته در هكتار با 4464 كيلوگرم در هكتار به‌دست آمد. بررسي روند تجمع زيست‌توده در ارقام تحت تراكم‌هاي مختلف نشان داد كه اختصاص هر چه بيشتر فرآورده‌هاي فتوسنتزي به اندام‌هاي زايشي به‌ويژه توليد تعداد قوزه بيشتر مي‌تواند تضميني در جهت حصول عملكرد بالا باشد. لذا به نظر مي‌رسد مديريت بهينه داشت در دوره زماني حداكثر رشد اندام‌هاي زايشي كه بين 70 و 103 روز پس از ظهور در رقم لطيف و 72 و 104 روز در رقم ساجدي اتفاق مي‌افتد، ضروري مي‌باشد.

چكيده لاتين :

of different planting densities was conducted in Golestan province in 1398. This research was carried out in a factorial experiment on randomized complete block design (RCBD) with four replications in which the cultivar (Latif and Sajedi) and plant density (55000, 75000, 95000 and 115000 per ha) were considered as factors. The results showed that the duration of growth period was significantly higher in Sajedi cultivar than Latif cultivar and by increasing the density up to 95000 plants per ha, the amount of number of bolls per area unit, seed cotton yield and lint yield traits was increased significantly in both cultivars. There was no significant difference in seed cotton yield and lint yield between densities of 75000 to 115000 plants per ha in both cultivars. In both cultivars, the highest accumulation of plant vegetative and total biomass was observed at a density of 115000 plants per ha. Based on modeling of plant biomass at different densities, the highest average and maximum rate if reproductive organs biomass belonged to 95000 plants per ha treatment with 73.4 and 83.7 kg/ha, respectively. In this study, the highest seed cotton yield was obtained in Sajedi cultivar under a density of 95000 plants per ha with 4464 kg/ha.