ارزيابي عملكرد، اجزاي عملكرد و مكانيسم‌هاي فيزيولوژيكي بذر پنبه استحصالي از تنش‌هاي آبي

Evaluation of yield, yield components and physiological mechanisms of cotton seeds produced from water stresses

: تغيير اقليم، دستيابي به منابع آب را با مشكل مواجه كرده است. لذا القا تحمل به تنش كم آبي در بذور تكثيري، مي‌تواند با دستيابي به عملكرد مطلوب و بذور بالقوه، ضمن كاهش مصرف آب، در كشاورزي تحول بزرگي ايجاد كند. ارزيابي خصوصيات فيزيولوژيكي بذور پنبه استحصالي از تيمارهاي مختلف كم آبي، ضمن بررسي وضعيت رشد و عملكرد آن­ها، ديدگاه كامل‌تري از تكثير بذر براي اراضي تحت تنش خواهد داد. مواد و روش‌ها: اين پژوهش با هدف ارزيابي پتانسيل فيزيولوژيكي بذور پنبه استحصالي از تيمارهاي مختلف كم آبياري به­منظور تكثير بذر پنبه براي مزارع تحت تنش آبي در استان گلستان اجرا شد. آزمايش به صورت طرح اسپليت پلات در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال‌هاي زراعي 1397 و 1396 انجام شد. فاكتور اصلي شامل 4 سطح آبياري شامل ديم، 33، 66 و 100 درصد ظرفيت زراعي و فاكتور فرعي نيز شامل تيمارهاي منابع بذري در 5 كرت فرعي شامل شاهد (تأمين بذر از مراكز فروش) و 4 سطح بذر استحصالي از سطوح مختلف كم آبياري (ديم، 33، 66 و 100 درصد ظرفيت زراعي) در نظر گرفته شدند. يافته­ها: نتايج نشان داد تأثير تعداد دفعات در معرض تنش‌بودن براي بذر بر خصوصيات فيزيولوژيكي و عملكرد گياهان تفاوت معني‌دار داشتند. در شرايط آبياري با 33 درصد ظرفيت زراعي، بذور استحصالي كه براي دومين بار (دو سال زراعي) و سومين بار در معرض تيمار آبياري 33 درصد ظرفيت زراعي قرارگرفته بودند به ترتيب با كدهاي (S22) و (S32) به ميزان 62/36 و 97/65 ميلي گرم بر گرم وزن‌تر كمترين و بيشترين نشاسته و كربوهيدرات محلول را داشتند. لذا آبياري به ميزان 33 درصد ظرفيت زراعي براي تيمار بذري S22 تنش كم­آبي نبود. در حالي كه در آبياري 33 درصد ظرفيت زراعي، عملكرد چين اول در تيمار بذري S22، در دو بار در معرض تنش كم آبي از 43/172 گرم در متر مربع به 43/432 گرم در متر مربع در سه بار در معرض تنش كم آبي رسيد. وليكن در آبياري 33 درصد ظرفيت زراعي، بذور استحصالي كه براي دومين بار (دو سال زراعي) در معرض تيمار آبياري 66 درصد ظرفيت زراعي قرار گرفته بودند (S23) در شرايط دو بار تنش نسبت به سه بار تنش، عملكرد چين اول كاهش يافت. كاهش سطح برگ در تيمارهاي بذري S23 در دو بار تنش در شرايــط ديم و 100 درصد ظرفيت زراعي مبين اين امر است كه هم ديم و هم آبياري زياد براي تيمار بذري S23تنش محسوب مي‌شود. نتيجه‌گيري: به‌طور كلي، با تكثير بذر در شرايط آبياري با 33 درصد ظرفيت زراعي، علاوه بر كاهش مصرف آب، مي‌توان به بذوري بالقوه با گياهان متحمل به تنش دست يافت. افزايش عملكرد چين اول در تيمار بذري S32، حاصل از تكثير بذر در معرض سه بار تنش آبي، حاكي از اهميت القاء فعاليت حافظه تنشي در تيمارهاي بذري S22 وS32 در تحمل كم آبي مي­باشد.

Climate change has made it difficult to access water resources. Therefore, induction of water stress tolerance in seeds production can make a great revolution in agriculture by achieving optimal yield and potential seeds, while reducing water consumption. This research was conductedwith aime of evaluation the physiological potential of cotton seeds obtained from different irrigation treatments in order to cotton seeds reproduction for farm of Golestan province in water stress exposure. The experiment was done in splite plot factorial in complete block design with three replications during 1396-97 crop- season. Main plot includes of 4 irrigation levels including rainfed, 33, 66 and 100% of field capacity and the sub-factor also includes the seed resources treatments in 5 sub-plots including control (supplyment of seeds from sales centers) and 4 seed levels obtained from different levels of irrigation (rainfed, , 66 and 100% of crop capacity) were considered. The results showed that the effects of number of being in water stress exposure for seeds on physiological characteristics and yield of plants were significantly different. In 33% water stress exposure, S22seed resources had the lowest and the most starch and carbohydrate solution,36.62 and 65.97 mgFw-1. So, 33% FC irrigation was not water-deficiency stress for S22. Decreasing in leaf area of S23 seed treatments in the double water stress exposure in rainfed and 100% FC conditions indicates that both rainfed and heavy irrigation are stressful for S23.