معركه و معركه‌گيري در ايران به روايت سفرنامه‌نويسان

Showmanship in Iran In the Narration of Travel Writers

از ديرباز در ايران، براي سرگرمي، انواع معركه‌‌ها برگزار مي‌‌شده كه هريك آدابي داشته است. در اين مقاله، ضمن اشاره به معركه‌‌هاي نمايشي و بازي و كلامي و انواع هريك، نوع و شيوۀ آن را ازمنظر شرق‌شناسان و سفرنامه‌نگاران بررسي مي‌‌كنيم. فايدۀ اين بررسي روشن‌شدن ابعاد اين معركه‌‌هاست كه گستردگي فراواني در نقاط ايران دارد. سفرنامه‌‌نگاران گاه به جزئيات اشاره‌‌هاي روشن‌گرانه داشته‌‌اند كه در منابع و متون ايراني كم‌تر بدان اشاره شده و چون براي نويسندۀ ايراني امري آشنا بوده از ذكر جزئيات پرهيز كرده است. در اين مقاله، با‌توجه‌به آثار 25 مستشرق و سفرنامه‌‌نويس و با اتكا به آثار و متون فارسي براي تكميل تحقيقات، ابعاد معركه‌‌هاي ايراني روشن شده است. در اين پژوهش، معلوم مي‌‌شود برخي از آئين‌‌هاي نمايشي در ايران پيشينه‌‌اي طولاني دارد و برخي ديگر به‌كلي از ياد رفته يا تحول و تغيير يافته است. از اين آئين‌‌ها اصطلاحات و واژگاني در زبان مردم باقي مانده است كه به‌علت ازميان‌رفتن آئين نمايشي آن اصطلاح بر ما روشن نيست. چنين مطالعاتي جز آن‌كه ما را با فرهنگ عامه و زندگي گذشته آشنا مي‌‌كند زمينه‌‌اي براي مطالعات ادبيات نمايشي نيز است.

For a long time, kinds of showmanship have been held for entertainment in Iran each of which has its own procedure. In this article, while referring to the dramatic showmanship, their kinds and styles will be addressed from the perspective of orientalists andtravel writers. The benefit of this study is to clarify the dimensions of the showmanship widely spread in parts of Iran. Sometimes travel writers have referred to some details in the performances which are very enlightening, details less indicated in Iranian sources and texts since Iranian writers have been familiar with the phenomenon, they have kept themselves from mentioning the details. In this article, with regard to the works of 25 Orientalists and travel writers, and also based on Persian works and texts, the dimensions of Iranian showmanship have been clarified. In this study, it turns out that some of the dramatic rituals in Iran have a long history, and others have been completely forgotten or altered. From these rituals there are terms and words have been remained in the language of the people, which are not clear for us due to the disappearance of their ritual. Not only such studies introduce us to popular culture and past life, they are some grounds for the study of dramatic literature.