بررسي تطبيقي بازتاب مضامين شيعي در آثار هنري فاطميان مصر و آل‌بويه

A comparative study of the reflection of Shii's contents in the egyptian Fatimid and Buyid artworks

آثار برجاي مانده از فاطميان و آل بويه نشان مي دهد كه فاطميان نسبت به استفاده از مضامين شيعي در آثار هنري خود سستي نموده اند، در حالي كه آل بويه در آثار خود به وفور از آن استفاده كرده و از مضامين متنوع ترين نيز در آثار خود بهره برده اند. پژوهش حاضر به روش تاريخي و توصيفي- تحليلي و با هدف شناخت دلايل تفاوت در نوع بازتاب مضامين شيعي در هنر فاطميان مصر و آل بويه انجام شده است و به اين پرسش پاسخ مي دهد كه وجود تفاوت در نوع بكارگيري مضامين شيعي در آثار هنري فاطميان و آل بويه ناشي از چيست؟ نتايج نشان مي دهد كه نگرش متفاوت فاطميان و آل بويه نسبت به هنر، بروز تفاوت در نوع استفاده آنان از مضامين شيعي را منجر شده است؛ فاطميان به آثار هنري به ديد كالايي براي تجارت و كسب درآمد نگاه مي كردند، در حالي كه آل بويه نسبت به هنر نگرشي تبليغي داشتند و آثار هنري را به مثابه ابزاري در جهت تبليغ عقايد و نيزكسب مشروعيت مذهبي مي انگاشتند.

The surviving works of the Fatimids and Buyids show that the Fatimids had some negligence about using Shiite themes in their art works, while Buyids used many of these themes and a variety of them in their works. Present study has been performed in historical and descriptive-analytical method and aimed at recognizing the reasons for the difference in the type of reflection of Shiite themes in the art of the Fatimids of Egypt and Buyids, and answers the question that what is the difference between the use of Shiite themes in the works of art of the Fatimids and the Buyids? The results show that different attitudes of Fatimids and Buyids towards art have led to differences in their use of Shiite themes; the Fatimids viewed works of art as a commodity for trade and gaining income, while Buyids had a propagandistic view toward it and saw works of art as a means of propagating ideas as well as gaining religious legitimacy.