سيري در تحول معماري اَرسَن بايزيد بسطامي: با تأكيد بر عصر ايلخاني

A survey on evolution of architecture of Bayazid Bastami's complex,, With emphasis on the Ilkhanid era

اَرسَن (مجموعه بنا) بايزيد بسطامي واقع در شهر بسطام، استان سمنان، يكي از نمونه‌هاي شاخص معماري مذهبي ايران در عصر ايلخانان به‌شمار مي‌رود. اين مجموعه به‌دليل وجود مقبره‌ي عارف نامي، بايزيد بسطامي (161- 234 ه.ق)، از همان ادوار اوليه‌ي اسلامي مورد توجه حكومت‌ها و سلاطين مختلف بوده و ساخت و سازهاي متعددي در دوران مختلف ـ از عصر ديلميان تا دوران قاجارـ در آن صورت گرفته است. بيشترين بناهاي اين ارسن و نيز مرمت‌هاي انجام‌شده مربوط به عصر ايلخاني و خاصه دوران سلطان محمود غازان‌خان (694 ـ 703ق) و سلطان محمد خدابنده الجايتو (703 ـ‌716ق) است. الجايتو به‌دليل ارادتي كه به بايزيد داشت، حتي نام برخي فرزندان خود را از روي نام و القاب بايزيد ـ بسطام، بايزيد و طيفورـ انتخاب كرد. در اين مقاله، سعي شده تا عمده بناهاي ايلخاني مجموعه، بررسي و تحليل شود. روش تحقيق در اين مقاله، توصيفي ـ تحليلي است و داده‌هاي اين مقاله به روش مطالعات اسنادي و بررسي‌هاي ميداني با رويكرد نظري مطالعات تاريخ فرهنگي گردآوري شده است.

Complex of Bayazid Bastami located in Bastam city, Semnan province, is one of the examples of religious architecture in Iran in the Ilkhanate era. Due to the existence of the tomb of the famous mystic, Bayazid Bastami (161-234 AH), this complex has been considered by various governments and kings since the early Islamic period and many constructions have taken place in different periods - from Buids to Qajar eras. Most of the buildings of this complex and also the restorations are related to the Ilkhanid era and especially the period of Sultan Mahmud Ghazan Khan (694-703 AH) and Sultan Mohammad Khodabandeh Al-Jaitu (703-716 AH). Al-Jaitu, because of his devotion to Bayazid, even chose the names of some of his children from the names and titles of Bayazid - Bastam, Bayazid and Tayfur. In this paper, it has been tried to study and analyze the major Ilkhanid buildings of the complex. The research method in this paper is descriptive-analytical and the data of this paper have been collected through documentary studies and field studies with a theoretical approach to cultural history studies.