ابوالفيض فيضي و ميزان تأثير او بر نظريۀ «صلح كل» اكبرشاه گوركاني

Abu al-Faiz Faizi and the extent of his influence on the Jalal-ud-din Akbar Gurkānī's theory of "Total Peace"

ابوالفيض فيضي(م 1004ق) ملك‌الشعراي دربار جلال‌الدين اكبرگوركاني(م 1014ق) يكي از مشاهير تاريخ و ادب فارسي در شبه قارۀ هند است. خط‌‌مشي فكري و باور‌هاي ايدئولوژيك اين سخنور بنام همواره از نكات بحث‌برانگيز در ميان اسناد تاريخي بوده است. اغلب گزارش‌هاي تاريخي با ديدي انتقادي تحت تأثير عوامل‌ اجتماعي و ايدئولوژيكي، آراء مختلف و حتي متناقضي را در اين باب مطرح كرده‌اند. شكل‌گيري نظريۀ «صلح‌كل» و اصلاحات سنت‌شكنانۀ دورۀ اكبرشاه هم‌زمان با خدمت فيضي در دربار را مي‌توان اساس گسترش آراء انتقادي و بدبينانه نسبت به فيضي به شمار آورد. عقيدۀ غالب آن است كه فيضي برانگيزانندۀ انديشۀ صلح‌كل و اغواكنندۀ اكبرشاه براي تغيير دين حاكم بوده است. در اين پژوهش، تلاش گرديده تا به شيوه‌اي توصيفي – تحليلي، آراء نسبت داده شده به فيضي و زمينه‌هاي پيدايش صلح‌كل بررسي و به اين پرسش پاسخ داده شود كه فيضي برانگيزانندۀ اصلي نظريۀ صلح‌كل بوده يا عوامل ديگري نيز در اين امر دخيل بوده است؟ دستاوردهاي پژوهش حاكي از آنست كه گرچه حضور فيضي در رواج آزادانديشي در دربار اكبرشاه كه تحت نفوذ متعصبان قرار داشت، بي‌تأثير نبوده است، اما عوامل ديگر هم‌چون تساهل‌گرايي اكبرشاه و شرايط اجتماعي هند در روند شكل‌گيري صلح‌كل نقش بنيادي‌تري دارند.

One of the famous figures of Persian literature in the Indian subcontinent is Abulfazl Faizi (AH1004 (1595)), the poet laureate in Akbar Gurkhani's court (AH1014 (1605)). This poet's thinking policy and ideological beliefs have always been a controversial issue among historical documents. Historical reports affected by social and ideological factors have proposed different opinions in this regard. Among different causes, the formation of "total peace" theory coinciding with Faizi's service in Akbar's court can be considered as one of the main criteria for critics to judge his thoughts and beliefs. Many thought that "total peace" was inspired by Faizi. In this study, we investigate the opinions attributed to Faizi and the formation of total peace using a descriptive-analytical method to answer this question: Was Faizi the main inspirer of the theory of total peace, or other factors have contributed to its formation? The research results indicate that although Faizi has affected the prevalence of liberality in Akbar's court, other factors such as Akbar's tolerant character and India's social conditions play a more fundamental role in the