كليدواژه :
لقبِ حكيم , شاعرانِ حكيم مداح , شاعران حكيم هجوسرا , سياست مدن
چكيده فارسي :
واژۀ حكمت در متون فلسفي و ادبي معاني مختلفي دارد و لقب حكيم نيز در ادبيات، به افراد مختلف حتي به شاعران مدّاح و هجوسرا اختصاص يافته است در حالي كه اين لقب در ظاهر با فضاي شعريِ اين شاعران تناسب ندارد. در پژوهش حاضر با روش تحليلي-توصيفي و با تكيه بر داده‌هاي تاريخي، فلسفي و كلامي تلاش شده است تا علل انتساب لقب حكيم به شاعران ادب فارسي واكاوي شود، در همين معني، مشاهده مي‌شود كه دورۀ تاريخي، سبك شعري، مناسبات درباري و ميزان دانش و محتواي اشعار شاعران در انتساب لقب حكيم به آن‌ها حائز اهميت بوده است.
در مقالۀ حاضر ارتباط لقبِ حكيم با پند و اندرزسرايي، وقوف شاعر بر علوم متداول روزگار خود، اعتقاد عوام دربارۀ تبحر در شاعري و همچنين علت حكيم ناميدنِ شاعرانِ مداح و هجوسرا كه متاثر از مباحث فلسفي و كلامي است، تحليل شده است. در واقع، حكيم ناميده‌شدنِ شاعران مداح و هجوسرا با مبحث هجو و مدح در فلسفه ارتباط دارد. هجو و مدح در فلسفه، ذيل منافرات كه شاخه‌اي از سياست مُدُن (حكمت عملي) است قرار مي‌گيرد، اما در ادبيات وارد دنياي شعر شده است. در علم كلام نيز مبحث حكيمان مدّاح و هجوسرا بر پايۀ اعتقادات مربوط به اباحه و حرمت شعر، تفسير آيۀ «اولي الامر» و انتساب حديث «ان من الشعر لحكمه» به پيامبر شكل گرفته كه باعث شده هجو و مدح نوعي حكمت تلقّي شود و شاعران مداح و هجوسرا حكيم ناميده شوند.
چكيده لاتين :
The word "Hekmat"(Wisdom) has different meanings in philosophy and literature, and the title of hakim, in literature, is given to different individuals, even eulogists, and satirists. Whereas, on the face of it, this title does not belong to these poets' poetic atmosphere. Through an analytical-descriptive method and with emphasis on historical, philosophical, and verbal data, the present research tries to analyze the bestowment of the title of hakim to the Persian poets. In this regard, it is observed that the historical era, style of poetry, court ranks, and the level of poets' knowledge and content played an important role in the bestowment of the title of hakim to them.
The present article has analyzed the relationship between the title of hakim and admonition, poets' knowledge of then prevalent sciences, public's belief toward proficiency in poetry, and also the reason of bestowment of this title to eulogists and satirists, which is affected by philosophical and verbal discourses. In fact, the bestowment of the title of hakim to eulogists and satirists is related to satirical and eulogy discourses in philosophy According to the Graeco-Arabic philosophy, the satire and the eulogy are related to ''abhorrence'' which is a part of the practical wisdom (civil policy). Literature inherited this philosophical usage. At the same time, the Islamic theologians contributed to the subject; they classified the eulogistic and satirical poetry according to the Sharia', their interpretation of a Quranic verse, and an unauthorized hadith of the Prophet.
