سنجش ميزان تاب آوري اجتماعي در بافت فرسوده شهرها با رويكرد آينده پژوهي (مطالعه موردي: شهر زابل)

Measuring the rate of social resilience in the worn-out context of cities with a futures research approach (Case study: Zabol city)

با گسترش شهرنشينى مباحثى مانند تاب‌آورى شهرى براى پايدار كردن شهرها در مقابل حوادث طبيعى و انسانى مورد توجه قرار گرفته است. وقوع حوادث طبيعي نظير سيل، زلزله و طوفان اغلب تأثيرات مخربي بر سكونتگاه‌هاي انساني مى گذارد و ساختمان ها و زيرساخت ها را ويران و عوارض اجتماعي- اقتصادي پردامنه اى بر جوامع تحميل مى كند. بنابراين، در اين پژوهش، به سنجش ميزان تاب آوري اجتماعي در بافت فرسوده شهر زابل با رويكرد آينده پژوهي پرداخته شده است. اين پژوهش، با استفاده از تكنيك تحليل اثرات متقاطع و با بهره گيري از نرم افزار سناريو ويزارد به سنجش ميزان تاب آوري اجتماعي در بافت فرسوده شهر زابل در افق 1420 پرداخته است. اين پژوهش به لحاظ هدف كاربردي و از لحاظ روش توصيفي ـ تحليلي مبتني بر رويكرد آينده پژوهي است. جامعه آماري تحقيق، 30 نفر از كارشناسان و متخصصان در زمينه هاي شهرسازي، مديريت بحران و آينده پژوهي بوده كه به روش نمونه گيري هدفمند انتخاب شده اند. نتايج نشان مي دهد كه 15 عامل كليدي در سنجش تاب آوري اجتماعي شهر زابل نقش دارد كه 45 وضعيت احتمالي در آينده براي آنها در نظر گرفته شد و به صورت ماتريس اثرات متقاطع 45×45 طراحي گرديد؛ سپس با اخذ نظرات كارشناسان و بر اساس تحليل هاي نرم افزار سناريو ويزارد، 6 سناريو قوي استخراج گرديد. از ميان 6 سناريو قوي، 2 سناريو (سناريوهاي 2 و 4) در حالت مطلوب قرار دارند كه شرايط ايده آلي را براي تاب آوري اجتماعي در بافت فرسوده شهر زابل نشان مي‌دهد و 4 سناريوي ديگر (سناريوهاي 1 و 3 و 5 و 6) در حالت بحراني قرار دارند كه لزوم برنامه‌ريزي جهت مقابله كاهش تاثيرات منفي ناشي از وقوع آن‌ها ديده مي‌شود.

With the spread of urbanization, issues such as urban resilience to sustain cities in the face of natural and man-made disasters have come to the fore. Occurrence of natural disasters such as floods, earthquakes and hurricanes often have devastating effects on human settlements, destroying buildings and infrastructure and imposing far-reaching socio-economic consequences on communities. Therefore, in this study, the extent of social resilience in the dilapidated context of Zabol city has been studied with a future study approach. This study, using the technique of crossimpact analysis and using the Wizard scenario software, has measured the level of social resilience in the worn-out fabric of Zabol city at the horizon of 1420. This research is based on applied purpose and descriptive-analytical method based on futures study approach. The statistical population of the study was 30 experts and specialists in the fields of urban planning, crisis management and futures study who were selected by purposive sampling. The results show that 15 key factors are involved in measuring the social resilience of Zabol city, for which 45 possible situations in the future were considered and designed as a 45 45 45 cross-matrix of effects; Then, by obtaining the opinions of experts and based on scenario software analysis of the wizard, 6 strong scenarios were extracted. Out of 6 strong scenarios, 2 scenarios (Scenarios 2 and 4) are in good condition, which show the ideal conditions for social resilience in the dilapidated fabric of Zabol city, and 4 other scenarios (Scenarios 1, 3, 5 and 6). Are in a critical state where the need for planning to deal with reducing the negative effects of their occurrence is seen.