واكاوي اهميت تاريخي گذرگاه تِرمِذ

Analysis on historical importance of Termez Pathway

شهر بندري ترمذ در تمام دوران حيات خود حلقة اتصال سياسي ـ اقتصادي خراسان و آسياي مركزي بوده و از دوران باستان تا معاصر، بر روند تحولات تاريخي اين منطقه تأثير گذاشته است. در اين مقاله كه به روش توصيفي ـ تحليلي و با تكيه بر داده‌هاي تاريخي و جغرافيايي دست اول گردآوري شده است، ضمن توصيف موقعيت جغرافيايي شهر ترمذ، به بررسي فراز و نشيب‌هاي تاريخي اين شهر در زمان سلسله‌هاي مختلف حاكم بر ايران و خراسان بزرگ (خراسان و آسياي ميانه) مي‌پردازيم. بررسي اهميت اقتصادي و ژئوپولتيكي ترمذ نيز بخشي از اهداف پژوهش حاضر است. نتايج بررسي‌ها نشان مي‌دهد اين گذرگاه تاريخي كه امروزه در جنوبي‌ترين نقطة ازبكستان قرار دارد، بسته به رويكرد سياسي حاكمان، نقش مهمي در حفظ يا به مخاطره افكندن تماميت ارضي ايران و نيز رونق يا عدم رونق اقتصادي خراسان بزرگ داشته است. ترمذ در سطح منطقه‌اي نيز به‌عنوان پل اقتصادي مهمي در مسير جادة بزرگ معروف به جادة خراسان، و يا جادة ابريشم، در اتصال ايران به آسياي مركزي و چين و هند نقش بسزايي داشته است.

Port town of Termez, known as Great Khorasan in post-Islamic era, was an economical-political connection for Khorasan and Transoxiana. Due to its location, it has had a critical role in historical changes of Khorasan and central Asia during its ancient to contemporary time. In this research a descriptive-Analytical method based on primary historical and geographical data has been used to investigate economical and Geopolitical importance of Termez. This paper along with providing a descriptive report on Termez geography, investigates its historical changes during different dynasties ruling on Iran and Great Khorasan (khorasan and Central Asia) in a geographical point of view. Results show this historical pathway in the southernmost part of Uzbekistan had played a critical political-economic role in Iran's territorial integrity and economic prosperity or lack of prosperity of Big khorasan and areas such as Balkh and Marv. A topic that directly related to the different attitudes of the Ghaznavid Sultan Mahmud, Sultan Mohammad Khwarazmshah and Timur Gurkani, towards a significant role of Termez. Termez also has been a crucial economical bridge in the Big pathway known as khorasan or silk road which connects Iran to central Asia, China and India.