مفهوم علم و روش علمي در انديشة فرانسيس بيكن

Francis Bacon’s Concept of Science and Scientific Method

با بنيانگذاري نوين فلسفه و علم، مفهوم روش جايگاهي محوري در انديشة عصر جديد پيدا كرد. آغازگران فلسفه و علم جديد برآن بودند كه راه خروج از شكاكيت برآمده از مناقشات پايان‌ناپذير بر سر كلي‌ها و امكان شناخت عقلي فلسفي از طبيعت در تفكر مدرسي، يافتن روشي است براي كشف، تبيين و پيش‌بيني ساختارها، پديده‌ها و جريان‌هاي پيچيدۀ طبيعت. بيكن به‌عنوان يكي از بانيان اين انديشه در تلاش براي به‌دست‌آوردن فهم جديدي از روش، گذشته از جستجوي تعاريف دقيق براي روش تجربي در علم طبيعت از استعاره‌هايي براي فهم و تبين روش بهره گرفته است كه نقشي مهم در روشن‌ساختن ابعاد تفكر او در باب علم جديد و روش دارند. به‌كارگيري استعاره‌ها در دوره‌هاي گذار از مفهوم تعريف‌شده‌اي كه به‌نظر مي‌رسد ديگر تكافوي دلالت‌هاي جديد را نمي‌كند، به مفهوم آينده‌اي كه هنوز به تثبيت نرسيده است، نقشي تعيين‌كننده در شناسايي دلالت‌هاي مفاهيم در حال تطور دارند كه استعاره‌هاي مربوط به روش نزد بيكن به وجه بارزي نمايانگر آنند. مقالة حاضر برآن است تا با تحليل استعارۀ كشتي، سرنخ و محكمه كه بيكن آنها را در خصوص روش به‌كار برده است، اين دلالت‌ها را شناسايي و به‌مدد آنها مفهوم روش در انديشة علمي آغاز عصر جديد را بازيابي كند.

By the new foundation of philosophy and science, the concept of method gains the main status among many scholars of the new ages. The “forerunners” of philosophy and science sought the way out of the skepticism, that emerged from the endless controversies concerning the universals and the possibility of rational and philosophical knowledge about nature during the High- and Late scholasticism, in the concept of “method”. As one of these founders, Francis Bacon has tried to define and describe his conception of the method. He makes use of the metaphors of ship, labyrinth, thread, and trial-court to put light on his account of scientific research. These metaphors, enable us to reconstruct the various features of his account of method and his expectations of applying method in the realm of natural sciences.