اثر ازتوباكتر و سطوح كود شيميايي نيتروژن روي صفات آگروفيزيولوژيك و عملكرد ژنوتيپ‌هاي گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در شرايط متفاوت رطوبتي

Effect of Azotobacter and Nitrogen Fertilizer Levels on Agro-physiological Traits and Yield of Safflower (Carthamus tinctorius L.) Genotypes under Different Moisture Conditions

اين پژوهش با هدف بررسي صفات فنولوژيك، فيزيولوژيك و عملكرد دانه شش ژنوتيپ گلرنگ در شرايط تنش خشكي و بدون تنش در دو آزمايش مستقل، هر يك به­صورت آزمايش‌هاي فاكتوريل در قالب طرح بلوك ­هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي دو سال زراعي 95- 1394 و 96-1395 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي سرابله اجرا شدند. يكي از آزمايش‌ها تحت شرايط بدون تنش آبياري بر اساس نياز گياه و آزمايش ديگر به صورت تنش خشكي بدون هيچ گونه آبياري و صرفاً با استفاده از نزولات آسماني انجام گرديد. ميزان كل بارش در طي دوره رشد گياه در سال‌هاي 95-1394 و 96-1395 به ­ترتيب 410/7 و 388/5 ميلي‌متر بودند كه با توزيع نامناسب در طي فصل رشد اتفاق افتادند. تيمارهاي آزمايشي، فاكتور اول شامل شش ژنوتيپ گلرنگ و فاكتور دوم شامل تلقيح بذر با ازتوباكتر همراه با مصرف كود شيميايي اوره در چهار سطح بدون مصرف هيچ منبع كودي (شاهد)، تلقيح بذر با ازتوباكتر، تلقيح بذر با ازتوباكتر+ 50 درصد نيتروژن از منبع اوره و 100 درصد نيتروژن از منبع كود شيميايي اوره بر اساس نتايج آزمايش خاك، بودند. نتايج نشان داد اثر منبع نيتروژن و ژنوتيپ در هر دو شرايط تنش خشكي و بدون تنش بر روي كليه صفات مورد بررسي در اين آزمايش معني‌دار بود. در شرايط تنش خشكي بيشترين عملكرد دانه متعلق به ژنوتيپ سينا در تيمارهاي كاربرد 100 درصد كود شيميايي نيتروژن و تيمار تلفيقي ازتوباكتر+ 50درصد مصرف كود شيميايي نيتروژن (به ترتيب با ميانگين 1408 و 1336 كيلوگرم در هكتار) برآورد شدند، كه اختلاف معني‌داري با يكديگر نداشتند. در شرايط بدون تنش بيشترين عملكرد دانه به تيمار 100 درصد مصرف كود شيميايي نيتروژن و ژنوتيپ PI-306974 با ميانگين 2185 كيلوگرم در هكتار اختصاص داشت. در نتيجه، در شرايط بدون تنش ژنوتيپ PI-306974 با مصرف 100 درصد كود شيميايي نيتروژن جهت حصول حداكثر عملكرد گلرنگ و تحت شرايط تنش خشكي كشت ژنوتيپ سينا با كاربرد 50 درصد كود شيميايي نيتروژن به همراه ازتوباكتر مي‌تواند در منطقه آزمايش به كار روند.

This study was to investigate the phenological, physiological traits, seed yield and oil yield of six safflower genotypes under drought stress and non-stress conditions in two independent experiments. Each of the experiment was a factorial with randomized complete block design with three replications during cropping seasons of 2015-16 and 2016-17 at Sarabela Agricultural Research Station in ILAM province. In one experiment under non stress condition, irrigation was based on the need of the plant, while the in the other experiment, plant growth was as rainfed where rainfalls was enough. The total amount of precipitation during the plant growth period in 2015-16 and 2016-17 were 410.7 and 388.5 mm, respectively, but it occurred with inappropriate ditribution during the growing season. Experimental treatments consisted of six safflower genotypes plus inoculation of seeds with Azotobacter and use of urea fertilizer application with four levels: 1- no fertilizer application (as control), 2- Azotobacter seed inoculation, 3- Azotobacter seed inoculation + 50% nitrogen from urea source and 4- to 100% nitrogen from urea fertilizer based on soil testing recommendation. The results showed that nitrogen source and genotype were significantly affected all traits both under drought and non-stress conditions. Under drought stress conditions, the highest grain yield belonged to Sina genotype by using 100% nitrogen fertilizer and Azotobacter + 50% nitrogen fertilizer treatments (with mean yield of 1408 and 1336 kg.ha-1 reapectively), which were not significantly different. Under non-stress conditions, the highest grain, with mean yield of 2185 kg.ha-1, was attributed to PI-306974 genotype with 100% nitrogen fertilizer treatment. Thus, this genotype, under non-stress conditions, by using 100% nitrogen fertilizer for maximum yield of safflower and under drought stress, it was Sina genotype by using 50% nitrogen fertilizer with Azotobacter can be recommanded to the experimental region.