نگاهي انتقادي به كتاب ادبيات كودك در ايران: درس‌نامۀ دانشگاهي

A Critical Review on the Book "Child's Literature in Iran: The University Textbook"

كتاب «ادبيات كودك در ايران» درسنامه ­اي دانشگاهي است كه اكثر سرفصل­ هاي وزارت علوم را براي دو واحد درس «ادبيات كودك» در مقطع كارشناسي پوشش مي­دهد. نويسندۀ كتاب مذكور ـ محمد دهريزي ـ از مؤلفان كتاب «نگارش» دورۀ متوسطه، دانش ­آموختۀ ادبيات، و از شاعران و نويسندگان حوزۀ كودك و نوجوان است كه آثارش برندۀ جايزه­هاي متعددي شده است. كتاب فوق­ الذكر براي نخستين بار در سال 1388 با عنوان «ادبيات كودكان و نوجوانان ايران» منتشر شد و ويرايش جديد آن در سال 1399. كتاب مذكور وجوه مثبت بسياري دارد اما به دليل ضعف­ هاي روش­ شناختيِ مشتركي كه با بسياري از كتاب­هاي تأليفي ادبيات كودك دارد، پژوهش حاضر ترجيح مي­دهد بيش از اين‌كه از منظر استحساني به اين كتاب نگاه كند، از منظري انتقادي آنرا در بوتۀ نقد قرار دهد. كتاب­ها به­ اندازه­اي كه بـتـوانند پارادايم­ هاي يك نظريه را به ­صورت سلسله ­مراتبِ نظام ­مند به خواننده ارائه بدهند، كاركرد علمي دارند. از همين رو هدف اصلي اين مقاله بررسي روش نظام ­مندسازيِ الگوواره ­هاي نظري معرفي­شده در كتاب است. در همين راستا، كتاب مورد نظر در شش محور نقد و بررسي مي­شود: آموزش، روش­مندي، محتوا، ويرايش، فصل ­بندي، و زيبايي­ شناسي. اين پژوهش براي نخستين بار در ايران كتابي را از حوزۀ ادبيات نظري كودك و نوجوان مورد نقد قرار مي­‌دهد.

The book "Children's Literature in Ir@n" is a university textbook that covers most of the topics of the Ministry of Science, for two units of "Children's Literature" course at the undergraduate level. The author of the book is Mohammad Dehrizi, one of the authors of "Writing" book in high school, a graduate of literature and one of the poets and writers of children and adolescents, who has won several national awards. The book was first published in 2009 under the title "Iranian Children and Adolescent Literature", and its new edition was published in 2020. The book has many positive aspects, but due to common methodological weaknesses between this book and many books which are written in the realm of children's literature, the present study prefers to critique this book from an approbation point of view, rather than a critical one. A book has a scientific function to the extent that it can present the paradigms of a theory to the reader in a systematic hierarchy. Therefore, the main purpose of this article is to examine the method of systematizing the paradigms introduced in the book. In this regard, the book is reviewed in six areas: education, methodology, content, editing, chaptering, and aesthetics. This research, for the first time in Iran, reviews a book in the field of theoretical literature for children and adolescents.